Göçmen Kaçakçılığında En Çok Kullanılan Güzergâhlar ve Riskler
Giriş
Göçmen kaçakçılığı, yalnızca sınır ihlali değil, aynı zamanda uluslararası organize suç kapsamına giren, kamu düzeni ve insan güvenliğini doğrudan ilgilendiren bir suç tipidir. Türkiye’nin coğrafi konumu, Asya’dan Avrupa’ya geçiş güzergâhında bulunması, ülkeyi bu suçun merkezlerinden biri haline getirmiştir.
Türk Ceza Kanunu m.79, göçmen kaçakçılığı suçunu düzenlemekte ve ağır cezai yaptırımlar öngörmektedir. Ancak suçun işlendiği yollar, kullanılan yöntemler ve yakalanma sonrasında yürütülen ceza muhakemesi süreci, uygulamada çok çeşitli hukuki sorunları da beraberinde getirmektedir.
1. Hukuki Dayanak
Türk Ceza Kanunu
-
TCK m.79/1: Failin maddi menfaat karşılığında göçmeni yasa dışı yollarla ülkeye sokması veya ülkede kalmasına imkân sağlaması suçtur.
-
Cezası: 3–8 yıl hapis + 10.000 güne kadar adli para cezası.
-
Nitelikli Haller: Suçun örgütlü işlenmesi, göçmenlerin hayatını tehlikeye atılması, çok sayıda göçmenin taşınması.
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)
-
CMK m.90: Yakalama işlemi,
-
CMK m.100: Tutuklama koşulları,
-
CMK m.217: Hukuka aykırı delillerin hükme esas alınamaması.
Uluslararası Hukuk
-
BM Palermo Sözleşmesi – Göçmen Kaçakçılığı Protokolü: Organize suçla mücadele ve devletler arası iş birliği.
-
AİHS: Göçmenlerin geri itilmesine (push-back) karşı koruma.
-
AB–Türkiye Geri Kabul Anlaşması: Yakalanan göçmenlerin iadesi.
2. En Çok Kullanılan Güzergâhlar
Kara Yolları
-
Türkiye–İran sınırı (Van, Ağrı, Hakkâri): Afganistan, Pakistan, İran kökenli göçmenlerin giriş rotası.
-
Türkiye–Suriye sınırı (Kilis, Hatay, Şanlıurfa): İç savaş nedeniyle en riskli ve en çok kullanılan güzergâhlardan biri.
-
Edirne sınırı: Avrupa’ya kara yoluyla geçişin en yaygın noktası.
Deniz Yolları
-
Ege Denizi: İzmir, Çanakkale, Muğla üzerinden Yunan adalarına geçişler.
-
Akdeniz rotası: Mersin–Antalya çıkışlı Kuzey Kıbrıs veya İtalya’ya uzanan hat.
-
Bu rotalarda botların alabora olması sonucu çok sayıda göçmen hayatını kaybetmektedir.
Hava Yolu
-
Sahte pasaport ve vizelerle İstanbul ve Antalya havalimanları üzerinden yapılan geçişler.
-
Çoğunlukla TCK m.204 (resmî belgede sahtecilik) ile bağlantılıdır.
3. Yakalanma Halinde İşleyen Ceza Muhakemesi Süreci
-
Yakalama (CMK m.90)
-
Kolluk, göçmen kaçakçılığı şüphesiyle failleri yakalar.
-
Şüpheliye hakları hatırlatılır (susma, müdafi isteme, yakınlarına haber verme).
-
-
Gözaltı
-
Göçmen kaçakçılığı ağır suçlardan olduğundan en fazla 4 gün gözaltı mümkündür.
-
-
Savcılık Sorgusu
-
Göçmen beyanları, deliller, telefon kayıtları incelenir.
-
Savcı, tutuklama talebiyle sulh ceza hâkimliğine sevk edebilir.
-
-
Tutuklama/Adli Kontrol (CMK m.100–101)
-
Kuvvetli suç şüphesi, kaçma ihtimali veya delil karartma tehlikesi varsa tutuklama.
-
Aksi halde adli kontrol (yurt dışına çıkış yasağı, imza yükümlülüğü).
-
4. Delil Rejimi ve İspat
-
Göçmen beyanları: Çoğu zaman en önemli delildir; ancak çelişkili olabilmektedir.
-
Araç/malzeme yakalanması: Bot, tekne, sahte pasaport → doğrudan maddi delil.
-
Telefon kayıtları/dinlemeler: CMK m.135 çerçevesinde alınmamışsa hukuka aykırı delil sayılır.
-
Yargıtay uygulaması: Menfaat unsuru bulunmadan verilen beyanların tek başına yeterli olmadığı sıkça vurgulanmaktadır.
5. Yargıtay İçtihatları
-
Yargıtay 8. CD., 2019/11752 K.: Göçmenlerin hayatını tehlikeye atacak şekilde şişme botla taşınması → ceza üst sınırdan uygulanmalı.
-
Yargıtay 18. CD., 2020/4821 K.: Akrabalık sebebiyle yapılan yardımda maddi menfaat unsuru yoksa suç oluşmaz.
-
Yargıtay 9. CD., 2021/4532 K.: Sahte pasaport düzenlenerek yakalanma halinde hem TCK m.79 hem TCK m.204 uygulanır; fikri içtima gereği en ağır ceza esas alınır.
-
Yargıtay 18. CD., 2017/6345 E.: Sanığın “insani yardım amacıyla” hareket ettiğini ispat etmesi halinde beraat kararı verilmiştir.
6. Hukuki Riskler
Fail Açısından
-
3–8 yıl hapis,
-
10.000 güne kadar adli para cezası,
-
Araçların müsaderesi,
-
Yabancı failin sınır dışı edilmesi.
Göçmen Açısından
-
Ölüm riski (deniz yolunda alabora, kara yolunda havasızlık),
-
Sınır dışı edilme,
-
İnsan ticareti mağduru olma.
Devlet Açısından
-
Kamu düzeni ve sınır güvenliği zafiyeti,
-
Uluslararası sorumluluk (AİHM kararları),
-
Artan yargılama yükü.
7. Savunma Stratejileri
-
Maddi menfaat unsuru yokluğu → Sanığın kazanç elde etmediği ispat edilmeli.
-
Kastın yokluğu → Göçmenlerin yasa dışı giriş yaptığından habersiz olma.
-
İnsani yardım kastı → Göçmenlerin ölüm riskinden kurtarılması amacı.
-
Hukuka aykırı delillerin dışlanması → CMK m.217 kapsamında dinlemeler, zorla alınan beyanlar.
-
Tutuklamaya itiraz → CMK m.101–108 çerçevesinde adli kontrol talebi.
8. Uluslararası Hukuki Yükümlülükler
-
BM Palermo Sözleşmesi → Organize suçlara karşı iş birliği.
-
Non-refoulement (geri göndermeme ilkesi) → Hayatı tehlikede olan göçmenler sınır dışı edilemez.
-
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları → “Push-back” uygulamaları çoğu kez AİHS m.3 ihlali sayılmıştır.
Sonuç
Göçmen kaçakçılığı, yalnızca bireysel çıkar sağlama değil, aynı zamanda uluslararası güvenlik ve insan hakları sorunudur. Türkiye’nin kara, deniz ve hava yoluyla göç güzergâhları, hem TCK m.79 kapsamında ağır cezai yaptırımların hem de uluslararası hukuk sorumluluklarının uygulanmasını zorunlu kılmaktadır.
Yakalanma halinde failin karşı karşıya kalacağı sonuçlar:
-
3–8 yıl hapis + 10.000 güne kadar adli para cezası,
-
Müsadere,
-
Tutuklama/adli kontrol,
-
Yabancılar bakımından sınır dışı.
Yargıtay kararları, özellikle menfaat unsuru, kast ve göçmenlerin hayatının tehlikeye atılması konularında belirleyici rol oynamaktadır. Avukatların savunma stratejisi de bu üç unsura odaklanmalıdır.
About Post Author
