Katar’da Göçmen İşçilerin Karşılaştığı Hukuki Sorunlar Nelerdir, Nasıl Korunurlar?
Giriş
Katar, son yıllarda hızlı ekonomik büyümesi, altyapı yatırımları ve Dünya Kupası gibi küresel organizasyonlara ev sahipliği yapmasıyla dikkat çeken bir ülkedir. Bu gelişim sürecinde göçmen işçilerin rolü büyüktür. Katar’daki iş gücünün yaklaşık %85’ini yabancı çalışanlar oluşturmaktadır. Ancak göçmen işçilerin hukuki statüsü, çalışma koşulları ve sosyal hakları, zaman zaman ciddi sorunlara yol açmaktadır.
Bu makalede Katar’da göçmen işçilerin karşılaştığı temel hukuki sorunlar, ulusal mevzuat ve uluslararası hukuk çerçevesinde korunma yolları incelenecek, ayrıca örnek bir kurgusal olay üzerinden konu somutlaştırılacaktır.
Katar’da Göçmen İşçilerin Karşılaştığı Hukuki Sorunlar
1. Kafile (Sponsorluk) Sistemi ve Bağımlılık
Katar’da uzun yıllar uygulanan kefalet (kafala) sistemi, işçilerin işverenlerine neredeyse tam bağımlı olmalarına yol açmıştır. İş değiştirme, ülkeden çıkış veya oturma izni yenileme gibi işlemler için işverenin onayı şart koşulmuştur. Her ne kadar son reformlarla bu sistemde esneklik sağlanmış olsa da, uygulamada işçilerin özgür hareket edebilmesi hala zordur.
2. Ücretlerin Ödenmemesi ve Gecikmeler
Göçmen işçiler arasında en sık rastlanan sorunlardan biri ücretlerin zamanında ödenmemesidir. Bazı işverenler aylarca maaş ödemeyerek işçileri mağdur edebilmektedir. Katar İş Kanunu’nda ücretlerin bankalar aracılığıyla ödenmesini zorunlu kılan düzenlemeler bulunsa da, fiiliyatta aksaklıklar devam etmektedir.
3. Uzun Çalışma Saatleri ve Kötü Çalışma Koşulları
İnşaat, temizlik ve hizmet sektöründe çalışan işçilerin çoğu, uzun mesai saatleri, iş güvenliği eksiklikleri ve düşük yaşam standartlarıyla karşı karşıya kalmaktadır. Katar, İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı’nda uluslararası standartlara uyum sağlama taahhüdü verse de, özellikle küçük ölçekli işverenlerde uygulama yetersiz kalmaktadır.
4. Pasaportların Alıkonulması
Bazı işverenler, işçilerin pasaportlarını alıkoyarak onları bağımlı hale getirmektedir. Bu durum hem ulusal hukuka hem de uluslararası insan hakları standartlarına aykırıdır.
5. Yetersiz Hukuki Koruma ve Adalete Erişim Sorunları
Göçmen işçilerin Arapça bilmemesi, mali imkanlarının sınırlı olması ve işverenin baskısı nedeniyle hukuki yollara başvurmakta güçlük çektiği gözlemlenmektedir. İş mahkemelerine başvuru teoride mümkün olsa da, pratikte sürecin uzunluğu ve maliyeti caydırıcıdır.
Katar Hukuku ve Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Koruma Mekanizmaları
1. Katar İş Kanunu (Law No. 14 of 2004)
-
İşverenin maaşları zamanında ödeme yükümlülüğü vardır.
-
Fazla mesai ücretleri, işçiye ek ödeme olarak sağlanmalıdır.
-
İş güvenliği ve iş sağlığı standartlarına riayet edilmelidir.
2. Katar İnsan Hakları Komitesi ve Çalışma Bakanlığı
Göçmen işçilerin şikayetlerini iletebileceği resmi merciler arasında Katar İnsan Hakları Komitesi ve Çalışma Bakanlığı yer almaktadır. Bu kurumlar, özellikle son yıllarda işçi haklarını denetleme konusunda daha aktif hale gelmiştir.
3. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)
Katar, 2017 yılında ILO ile iş birliği yaparak çalışma koşullarını iyileştirme sözü vermiştir. Bu çerçevede işçilerin ücretlerinin korunması ve iş güvenliği alanında çeşitli adımlar atılmıştır.
4. Yargı Yolları
Göçmen işçiler, iş mahkemelerine başvurarak alacaklarını talep edebilirler. Ayrıca pasaport alıkonulması veya haksız işten çıkarma durumunda hukuki tazminat davası açmaları mümkündür.
Kurgusal Örnek Olay
Olay:
Bangladeş vatandaşı olan M.K., Katar’ın Doha kentinde bir inşaat firmasında çalışmaktadır. M.K.’nın işveren A.Ş., üç aydır maaş ödemelerini yapmamış, ayrıca işçilerin pasaportlarını alıkoymuştur. M.K. ve diğer işçiler, iş güvenliği önlemlerinin yetersizliği nedeniyle sık sık iş kazalarına maruz kalmaktadır.
M.K., öncelikle Katar Çalışma Bakanlığı’na şikayette bulunur. Ancak işveren, işçilerin şikayetini geri çekmesi için baskı yapar. Bunun üzerine M.K., Katar İş Mahkemesi’ne başvurarak hem ödenmeyen maaşlarını hem de pasaportlarının iadesini talep eder. Mahkeme, delilleri değerlendirerek işverenin yükümlülüklerini ihlal ettiğine karar verir ve işçilere hem alacaklarını ödemesi hem de pasaportları iade etmesi yönünde hüküm kurar.
Bu olay, göçmen işçilerin Katar’daki mevcut sorunlarını ve hukuki çözüm yollarını somut şekilde ortaya koymaktadır.
Göçmen İşçilerin Haklarını Korumak İçin Öneriler
-
Sözleşmelerin Yazılı Olması ve Çeviri Desteği
İşçiler, Arapça veya İngilizce bilmeseler dahi kendi dillerinde hazırlanmış sözleşmeleri talep etmelidir. -
Resmi Mercilere Başvuru
Çalışma Bakanlığı ve İnsan Hakları Komitesi, işçilerin ilk başvuru mercileri olmalıdır. -
Uluslararası STK’lardan Destek
Amnesty International veya Human Rights Watch gibi kuruluşlar, işçilerin durumlarını raporlayarak uluslararası kamuoyu baskısı yaratabilmektedir. -
Toplu Şikayet ve Dayanışma
İşçiler bireysel başvurudan ziyade toplu başvuruda bulunarak daha güçlü bir hukuki etki yaratabilirler.
Sonuç
Katar’daki göçmen işçiler, ülke ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Ancak hukuki korumadan yoksun olmaları, onları işverenlerin keyfi uygulamalarına karşı savunmasız bırakmaktadır. Son yıllarda yapılan reformlar önemli olmakla birlikte, uygulamada ciddi sorunlar devam etmektedir.
Göçmen işçilerin haklarının korunması için hem Katar devleti hem de uluslararası toplumun daha etkin rol alması gerekmektedir. Çalışanların maaşlarının düzenli ödenmesi, pasaportların alıkonulmaması ve iş güvenliği standartlarının yükseltilmesi, temel insan haklarının ve hukukun üstünlüğünün bir gereğidir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
