Nafaka Hukuku: Hangi Durumlarda Nafaka Verilir? Nafaka Vermek İstemiyorsam Ne Yapmalıyım?

1. Giriş

Nafaka, boşanma veya ayrılık sürecinde ya da sona erdikten sonra bir tarafın diğerine veya çocuklara maddi destek sağlamasıdır. Türk Medeni Kanunu (TMK), nafaka yükümlülüğünü hem eşler hem de üstsoy-altsoy arasında düzenlemiştir.
Bu yazıda, nafaka türlerini, hangi şartlarda nafaka verileceğini ve nafaka yükümlülüğünü kaldırmak veya azaltmak isteyenlerin ne yapabileceğini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

---

2. Nafaka Türleri

Türk hukukunda nafaka dört ana başlıkta düzenlenmiştir:

2.1. Tedbir Nafakası (TMK m.169)

• Boşanma veya ayrılık davası devam ederken tarafların barınma, geçim ve çocukların bakımı için mahkemece hükmedilir.

• Davanın açıldığı andan itibaren geçerlidir.

• Maddi durum, tarafların ihtiyaçları ve kusur oranı dikkate alınır.

2.2. İştirak Nafakası (TMK m.182)

• Boşanma sonrasında velayet kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılması amacıyla ödenir.

• Çocuğun yaşı, eğitim durumu, sağlık giderleri ve yaşam standartları dikkate alınır.

• Çocuk reşit oluncaya kadar devam eder; eğitim sürüyorsa 25 yaşına kadar devam edebilir (Yargıtay içtihatları).

2.3. Yoksulluk Nafakası (TMK m.175)

• Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan eş lehine, diğer eşten talep edilebilir.

• Talepte bulunan eşin daha ağır kusurlu olmaması gerekir.

• Süresizdir; ancak evlenme, haysiyetsiz hayat sürme, fiili birliktelik veya mali durumun iyileşmesi hâlinde kaldırılabilir.

2.4. Yardım Nafakası (TMK m.364)

• Yardıma muhtaç üstsoy (anne-baba, büyükanne, büyükbaba) ve altsoya (çocuklar, torunlar) karşı ödenir.

• Hısımlık bağı ve ihtiyaç hali aranır.

---

3. Hangi Durumlarda Nafaka Verilir?

Mahkemeler nafaka kararı verirken şu hususları değerlendirir:

• Tarafların ekonomik durumu

• Gelir-gider dengesi ve malvarlığı

• Boşanmada kusur oranı (yoksulluk nafakası için önemlidir)

• Çocuğun bakım ve eğitim giderleri

• Eşlerden birinin yoksulluğa düşecek olması

• TMK’nın emredici hükümleri gereği çocuğun üstün yararı

---

4. Nafaka Vermek İstemiyorsam Ne Yapmalıyım?

Nafaka yükümlülüğü mutlak değildir; belirli durumlarda azaltılması veya kaldırılması talep edilebilir.

4.1. Kaldırma Davası (TMK m.176/4)

• Nafaka alan kişinin evlenmesi

• Fiilen evli gibi yaşaması

• Yoksulluk halinin ortadan kalkması

• Haysiyetsiz hayat sürmesi
  Bu durumlarda nafakanın kaldırılması davası açılabilir.

4.2. Azaltma Davası

• Nafaka yükümlüsünün gelirinin düşmesi

• Sağlık sorunları

• Yeni aile kurma, yeni çocuk sahibi olma
  Bu durumlarda nafaka miktarının azaltılması davası açılabilir.

4.3. Delil ve Belgeler

• SGK hizmet dökümleri

• Vergi kayıtları

• Banka hesap hareketleri

• Tanık beyanları
  Mahkeme, nafaka değişikliği talebinde ekonomik durum tespitini bilirkişi veya kolluk araştırması ile yapar.

---

5. Yargıtay Kararlarından Örnekler

• Yargıtay 3. HD, 2020/4561 E., 2021/7892 K.: “Yoksulluk nafakası, nafaka alacaklısının evlenmesi veya fiilen evli gibi yaşaması hâlinde kendiliğinden sona erer.”

• Yargıtay 2. HD, 2019/3456 E., 2020/4321 K.: “Geliri önemli ölçüde azalan nafaka yükümlüsünün, nafakanın azaltılması talebi kabul edilmelidir.”

---

6. Sonuç ve Öneriler

• Nafaka, kanundan doğan bir yükümlülüktür; ancak koşullar değiştiğinde kaldırılması veya azaltılması mümkündür.

• Nafaka vermek istemeyen kişi, tek taraflı olarak ödemeyi durduramaz; mutlaka mahkemeye başvurmalıdır.

• Hukuki sürecin doğru yönetilmesi için aile hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınmalıdır.