Yapay Zeka ile Üretilen Yazılımların Telif Hakları Kime Aittir?
1. Giriş
Günümüzde yapay zeka (YZ) teknolojileri, yazılım geliştirme süreçlerinde giderek daha etkin bir rol oynamaktadır. Artık birçok yazılım projesinde kodun tamamı ya da önemli bir kısmı, insan yazılımcıların doğrudan müdahalesi olmadan, yapay zeka algoritmaları tarafından üretilmektedir. Bu durum, “Yapay zeka ile üretilen yazılımların telif hakkı kime aittir?” sorusunu hukuk dünyasında tartışmalı hale getirmiştir.
Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ve uluslararası fikri mülkiyet hukuku normları, eser sahibinin “eser üzerinde fikri çaba harcayan kişi” olduğunu kabul eder. Ancak yapay zeka ile üretilen yazılımlar, bu tanımı zorlayan yeni bir alan ortaya çıkarmaktadır.
2. Yapay Zeka ve Yazılım Telif Hakkı Hukukundaki Mevcut Çerçeve
2.1. FSEK’e Göre Eser ve Eser Sahibi Tanımı
FSEK m.1/B uyarınca eser; “Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulü”dür. Yazılım eserleri ise m.2/1 (1) kapsamında ilim ve edebiyat eserleri kategorisine girer.
Burada önemli kriterler:
-
Fikri çaba: Eseri ortaya çıkaran kişinin zihinsel emeği olmalıdır.
-
Hususiyet: Eser, sahibinin özgün katkısını taşımalıdır.
2.2. Yapay Zeka Tarafından Üretilen Kodlar
Yapay zeka, mevcut verilerden öğrenerek ve algoritmalar yardımıyla kod üretir. Üretim sürecinde yapay zekanın kendi iradesi veya kişiliği bulunmadığından, hukuken “eser sahibi” olamaz. Bu nedenle, telif hakkı şu ihtimallerden birine dayanarak belirlenir:
-
Tamamen insan yönlendirmesi ile oluşturulan kodlar → Eser sahibi, yapay zekayı kullanan kişi olabilir.
-
Otomatik olarak üretilmiş kodlar (insan katkısı minimum) → FSEK kapsamında “eser” niteliği tartışmalı hale gelir.
-
Mevcut eserlerden türetilmiş kodlar → Kaynak kod sahibinin haklarını ihlal etme riski doğar.
3. Uluslararası Hukukta Yapay Zeka ve Telif Hakkı
-
ABD: ABD Telif Ofisi, 2023 yılında “İnsan katkısı olmayan eserlerin” telif koruması alamayacağını açıkladı.
-
AB: Avrupa Birliği Telif Hakları Direktifi, yapay zeka üretiminde insanın yaratıcı katkısını aramaktadır.
-
İngiltere: Copyright, Designs and Patents Act m.9(3) uyarınca, bilgisayar tarafından üretilen eserlerde “ilgili programı çalıştıran kişi” eser sahibi sayılır.
Bu farklılıklar, yazılım geliştiriciler ve şirketler açısından global strateji belirlemede önemlidir.
4. Örnek Olay Analizi
Olay 1: KodX Yazılım Şirketi
KodX firmasında çalışan yazılımcı A.K., bir yapay zeka kod üretim aracı kullanarak büyük bir finans yazılımının önemli modüllerini oluşturdu. Kodun büyük kısmı, yapay zeka tarafından otomatik üretildi. Ancak A.K., sistemin ürettiği kod parçalarını düzenledi ve optimize etti.
-
Hukuki değerlendirme: Burada insan katkısı (düzenleme, uyarlama) bulunduğundan, A.K.’nin telif hakkı doğar. Ancak iş ilişkisi nedeniyle bu hak, işveren KodX’e devredilmiş sayılabilir (FSEK m.18/2).
Olay 2: Bağımsız Geliştirici M.Y.
M.Y., tamamen otomatik çalışan bir yapay zeka yazılımı ile 5 dakikada bir oyun motoru kodu oluşturdu. Kodun hiçbir bölümüne manuel müdahale yapmadı.
-
Hukuki değerlendirme: İnsan yaratıcılığı bulunmadığından, FSEK kapsamında eser sayılması mümkün olmayabilir. Ancak, İngiltere gibi bazı ülkelerde, yazılımı çalıştıran kişi hak sahibi olabilir.
5. Yapay Zeka Üretiminde Telif Hakkı İhlali Riskleri
Yapay zeka, mevcut veri setlerinden öğrenerek kod ürettiği için, üretilen kodun başka bir eserden “aynen” veya “benzer” şekilde kopyalanma ihtimali vardır.
-
Risk 1: Veri setinde yer alan lisanslı kodların aynen üretilmesi.
-
Risk 2: Lisans şartlarına aykırı kullanım (ör. GPL lisanslı kodun ticari üründe kullanılması).
-
Risk 3: Farkında olmadan patent ihlali yaratma.
6. Hak Sahipliğinin Belirlenmesinde Kriterler
-
İnsan katkısının seviyesi (yaratıcı kontrol ve seçim unsurları).
-
Yazılımın geliştirilme sürecindeki teknik müdahale.
-
Sözleşmeler: İşveren–çalışan, müşteri–yazılımcı arasındaki telif hakkı devri hükümleri.
-
Lisanslama yöntemi: Açık kaynak mı, tescilli mi?
7. Hakların Korunması ve Hukuki Süreç
7.1. Tespit ve İspat Yöntemleri
-
Kod versiyonlama kayıtları
-
Yapay zeka kullanım log kayıtları
-
Eserin oluşturulma tarihini gösteren dijital zaman damgaları
7.2. Başvurulabilecek Hukuki Yollar
-
FSEK m.66 vd. uyarınca tecavüzün durdurulması ve önlenmesi davası
-
Maddi ve manevi tazminat talepleri
-
Lisans ihlali halinde sözleşmeye dayalı dava
-
İhtiyati tedbir ile kodun kullanımı ve dağıtımının durdurulması
8. Önleyici Hukuki Stratejiler
-
Yapay zeka ile üretilen her kod için telif hakları analizi yapılması
-
İş sözleşmelerine, yapay zeka ile üretilen eserlerin hak sahipliğini netleştiren maddeler eklenmesi
-
Açık kaynak lisanslarına uyum denetimi
-
Gerektiğinde Noter onaylı kod tescili veya TÜRKPATENT nezdinde kayıt
9. Sonuç
Yapay zeka ile üretilen yazılımlar, telif hakkı hukukunda yeni tartışma alanları açmaktadır. Türk hukuku açısından, eser sahibi olabilmek için insan katkısı şarttır. Ancak uluslararası hukukta farklı yaklaşımlar mevcuttur. Bu nedenle yazılım şirketleri ve geliştiriciler, hem ulusal hem uluslararası düzenlemeleri dikkate alarak sözleşmelerini ve geliştirme süreçlerini planlamalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
