Ceza Muhakemesinde Teknik Araçlarla İzleme
1. Giriş
Teknolojik gelişmeler, ceza yargılamasında delil elde etme yöntemlerini önemli ölçüde değiştirmiştir. Teknik araçlarla izleme, suçun işlendiğine dair kuvvetli şüphe bulunması ve başka yolla delil elde etmenin mümkün olmaması hâlinde, belirli suçlar yönünden başvurulan özel bir koruma tedbiridir.
Bu yöntem, şüpheli veya sanığın kamuya açık alanlardaki faaliyetlerinin, görüntü veya ses kaydı alınarak izlenmesini kapsar. Türk hukukunda bu düzenleme, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 140. maddesinde yer almaktadır.
Ancak teknik araçlarla izleme, doğrudan özel hayatın gizliliği ve haberleşme özgürlüğü gibi temel hakları sınırlayan bir tedbir olduğundan, hem AİHM hem de Yargıtay içtihatlarında titizlikle incelenmekte, hukuka aykırı uygulamalar çoğu zaman delilin geçersiz sayılmasına yol açmaktadır.
2. Hukuki Dayanak ve Şartlar
CMK m.140’a göre teknik araçlarla izleme şu şartlarla yapılabilir:
-
Kuvvetli suç şüphesinin bulunması
– Basit şüphe değil, somut olgularla desteklenen kuvvetli şüphe aranır. -
Başka suretle delil elde edilememesi
– Kolluk, savcı veya hâkim, daha az sınırlayıcı tedbirlerle sonuca ulaşılamayacağını ortaya koymalıdır. -
Kanunda sayılan katalog suçlar
– Örneğin örgütlü suçlar, uyuşturucu ticareti, fuhuş, silah kaçakçılığı, zimmet, irtikap gibi belli suçlar için uygulanabilir. -
Hâkim kararıyla uygulanma
– Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı karar verebilir, ancak 24 saat içinde hâkim onayına sunulur. -
Süre sınırı
– Karar en fazla 4 hafta verilebilir, zorunluluk hâlinde 1 hafta daha uzatılabilir. -
Kamuya açık alanla sınırlılık
– Teknik araçlarla izleme, konut gibi özel alanlarda değil, kamuya açık yerlerde yapılır.
3. AİHM Kararlarında Teknik İzleme
AİHM, teknik izlemeyi genellikle AİHS m.8 – Özel hayatın ve haberleşmenin korunması kapsamında değerlendirir.
-
Klass ve Diğerleri / Almanya (1978): Gizli izleme tedbirlerinin hukuka uygun olabilmesi için kanunun öngörmesi, meşru amaç gütmesi ve demokratik toplumda gerekli olması gerektiğini belirtti.
-
P.G. ve J.H. / Birleşik Krallık (2001): Kamuya açık alanlarda dahi sürekli ve hedefli teknik izleme, özel hayatın ihlali olabilir.
-
Uzun / Türkiye (2013): Polis tarafından uzun süreli teknik izleme yapılması ve bunun denetimsiz kalması, m.8 ihlali sayıldı.
AİHM, özellikle ölçülülük ilkesine vurgu yapar; izleme süresi, kapsamı ve gerekçesiyle orantılı olmalıdır.
4. Yargıtay Kararları ve Örnekler
3.1. Yargıtay 10. Ceza Dairesi – 2018/2422 E., 2021/5753 K.
Olay: Gizli soruşturmacı görevlendirilmesi kararıyla, sanık hakkında ayrıca teknik araçlarla izleme kararı olmadan video ve ses kaydı alındı.
Karar: CMK 140 çerçevesinde özel karar olmaksızın yapılan izleme hukuka aykırıdır; elde edilen deliller silinmeli ve kullanılmamalıdır.
3.2. Yargıtay 10. Ceza Dairesi – 2023/9234 E., 2023/6015 K.
Olay: Diğer bir suç için verilen teknik izleme kararı, uyuşturucu şüphesi olan sanık için kullanıldı.
Karar: Uygulama etik ve hukuki olarak uygun değil; delil olarak kullanılamaz ve hükme esas alınamaz.
3.3. Yargıtay Ceza Genel Kurulu – 2022/78 E., 2022/649 K.
Olay: CMK 140 koşullarında izleme yapılabilmesi için yasal şartların değerlendirilmesi gerektiği tartışıldı.
Karar: 140. maddede belirlenen kriterler (suç tipi, başka suretle delil yokluğu, yargı kararı vb.) titizlikle uygulanmalı; denetim sağlanmalıdır.
5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Sürelerin aşılması ve kararların yenilenmemesi.
-
Katalog suç dışında teknik izleme yapılması.
-
Özel alanlarda izleme yapılması (ev, araç içi gibi).
-
Kararlarda somut gerekçe eksikliği.
-
Delillerin muhafaza ve imha sürecinde hukuka aykırılıklar.
6. Değerlendirme ve Öneriler
Teknik araçlarla izleme, suçla mücadelede önemli bir araçtır; ancak ölçüsüz veya hukuka aykırı kullanımı, hem delillerin geçersiz sayılmasına hem de hak ihlalleri nedeniyle tazminat davalarına yol açmaktadır.
-
Kararlar mutlaka somut gerekçelere dayandırılmalı.
-
Süreler titizlikle takip edilmeli.
-
Elde edilen veriler yalnızca ilgili soruşturma için kullanılmalı.
-
Kolluk ve savcıların, AİHM standartlarını içselleştirmesi sağlanmalı.
About Post Author
