Teknik Takip ve Fiziki Takip Nedir?
Giriş
Ceza yargılamasında maddi gerçeğe ulaşmak ve suçun işlendiğini ortaya koymak amacıyla başvurulan yöntemlerden biri teknik takip ve fiziki takip uygulamalarıdır. Bu tedbirler, suçla mücadelede önemli araçlar olmakla birlikte temel hak ve özgürlükler üzerinde doğrudan etkileri nedeniyle sıkı yasal çerçeveye tabidir.
Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) iletişimin tespiti, dinlenmesi, kayda alınması, teknik araçlarla izleme gibi tedbirler 135-140. maddeler arasında düzenlenmiştir. Fiziki takip ise kanunda açıkça tanımlanmamış olsa da, kolluğun suçun önlenmesi ve delil elde edilmesi amacıyla kişiyi gözlem altına alması, fotoğraf-video çekmesi gibi yöntemleri kapsar.
Bu makalede, teknik ve fiziki takibin hukuki dayanakları, AİHM içtihatları ve Yargıtay kararları ışığında güncel sorunları ele alınacaktır.
1. Teknik Takip ve Hukuki Dayanak
Teknik takip, çoğunlukla iletişim dinleme, kayda alma, sinyal bilgilerini değerlendirme, GPS ile araç izleme gibi yöntemleri içerir. CMK m.135-140, bu tedbirlerin ne zaman, hangi suçlar bakımından ve hangi makam kararı ile uygulanabileceğini açıkça düzenler.
Temel İlkeler:
-
Kanunilik: Tedbirin açık yasal dayanağı olmalı.
-
Gerekçe: Tedbir, ancak başka suretle delil elde etmenin mümkün olmaması halinde uygulanabilir.
-
Süre: Tedbirler belirli sürelerle sınırlı olup, uzatma kararları hakimin onayına tabidir.
-
Orantılılık: Tedbir, işlenen suçun ağırlığıyla orantılı olmalıdır.
2. Fiziki Takip ve Uygulamadaki Yeri
Fiziki takip, kişinin hareketlerini, buluşmalarını, ilişkilerini gözlemleyerek delil toplama yöntemidir. Kanunda teknik takip kadar detaylı düzenlenmediği için, uygulamada polis vazife ve salahiyet kanunu ve önleme aramaları yönetmeliği gibi ikincil mevzuat hükümleri devreye girer.
Ancak AİHM içtihatlarında, fiziki takip de özel hayatın gizliliğine müdahale olarak kabul edilmekte ve hukuka uygunluk için açık yasal çerçeve, yargısal denetim ve ölçülülük aranmakta.
3. AİHM Kararları
AİHM, hem teknik hem de fiziki takip konularında birçok ihlal kararı vermiştir.
Bazı önemli kararlar:
Khan / Birleşik Krallık (2000)
-
Olay: Polis, hakkında yasal izin olmadan gizli mikrofon yerleştirerek ses kaydı aldı.
-
Karar: AİHM, açık yasal çerçeve bulunmaması nedeniyle AİHS m.8 (özel hayatın korunması) ihlali olduğuna hükmetti.
Uzun / Türkiye (2017)
-
Olay: Başvurucunun aracı GPS ile uzun süre izlendi. Karar yasal dayanağa dayandırılsa da, yeterli gerekçe ve denetim mekanizması olmadığı görüldü.
-
Karar: AİHM, ölçülülük ilkesine aykırılık nedeniyle ihlal kararı verdi.
Bykov / Rusya (2009)
-
Olay: Gizli ajan ve teknik takip ile suç tespiti.
-
Karar: Yöntem, hukuka uygun fakat yargısal denetim eksikliği ihlal sebebi sayıldı.
4. Yargıtay Kararları: Olay – Karar Sonucu
1) Yargıtay Ceza Genel Kurulu (2016/805 E., 2019/480 K.)
-
Olay: Teknik takip kapsamında GSM hatlarının sinyal verileri kullanılarak fiziki takip yapılmış; fiziki takip tutanağı da düzenlenmiş.
-
Karar: Fiziki takip, “koruma tedbiridir” olarak değerlendirilmeli; ve yapılan takip için geçerli yasal prosedür uygulanmalı.
2) Yargıtay 10. Ceza Dairesi (2023/15681 E., 2023/3420 K.)
-
Olay: Uyuşturucu ticareti şüphesiyle telefon konuşmalarının takibi sonrası yapılan aramada elde edilen deliller.
-
Karar: Adli arama kararı olmadan yapılan aramanın hukuka aykırı olduğu, elde edilen delillerin yasak delil kabul edilerek hükme esas alınamayacağı belirtildi.
3) Yargıtay 5. Ceza Dairesi (2022/14556 K.)
-
Olay: Katalog suçlar kapsamında gerçekleşen teknik takip sonrası elde edilen deliller, katalog dışında bir suç için kullanılmaya çalışılmış.
-
Karar: Böyle bir kullanım hukuka aykırıdır; delillerin hükme esas alınması mümkün değildir.
4) Yargıtay 20. Ceza Dairesi (2019/1821 E., 2019/6739 K.)
-
Olay: Fiziki takip tutanağı ve diğer delillere dosyada erişim mümkün olmadan hüküm verilmiş.
-
Karar: Tutanağın aslı veya onaylı örneği dosyada yoksa işlem yok hükmündedir. Bu nedenle hüküm bozma gerekçesidir.
5) Yargıtay 10. CD (2023/321 K.)
-
Olay: Fiziki takip neticesinde uyuşturucu satışına ilişkin tespitler delil olarak sunulmuş.
-
Karar: Hukuka uygun teknik takip sonrası yapılan fiziki takipten elde edilen deliller, uygun koşullarda kullanıldığından geçerlidir.
5. Günümüzdeki Sorunlar ve Tartışmalar
-
Fiziki Takipte Yasal Boşluk
Teknik takip net bir düzenlemeye dayansa da, fiziki takip — özellikle belgeye dayanmadan yapıldığında — keyfi uygulamalara açık hale gelmektedir. -
Tutanağın Eksikliği
Fiziki takip gibi önemli faaliyetler mutlaka tutanağa bağlanmalı; aksi durumda elde edilen belgeler geçersiz sayılabiliyor. -
Yeni Teknolojiler
Drone takibi, sosyal medya gözetimi gibi yeni yöntemler uygulanıyor; bunların yasal zemini ve etkin denetimi henüz yeterince net değil. -
Delil Sınıflandırması Sorunu
Katalog suç içinde ele alınan teknik veriler sonradan başka suçlarda kullanılmaya çalışıldığında yargıtay bu durumu hukuka aykırı buluyor.
6. Sonuç
Teknik ve fiziki takip, suçla mücadelede etkin araçlar olsa da temel haklarla doğru orantılı, yasal zemine dayalı ve etkin denetim mekanizmalarıyla uygulanmalıdır. AİHM’in getirdiği ölçütler ile Yargıtay’ın içtihatları birleştiğinde, bu tedbirlerde şeffaflık, denetim, orantılılık ve yazılılık ilkeleri zorunlu hale gelmektedir.
About Post Author
