Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu
1. Giriş: Suçun Önemi ve Günümüzdeki Yansımaları
Toplum düzeninin korunabilmesi için bireylerin yürürlükteki kanunlara uyması esastır. Ancak, bazı durumlarda kişiler, kitleleri ya da belirli grupları kanunlara aykırı davranmaya çağırabilir. Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 217 ile düzenlenen kanunlara uymamaya tahrik suçu, tam olarak bu durumu hedef alır. Bu suç, sadece hukuki düzeni değil, aynı zamanda kamu güvenliğini de korumayı amaçlar.
Günümüzde, özellikle sosyal medya ve dijital platformların yaygınlaşmasıyla birlikte, kanunlara uymamaya tahrik suçunun işlenme yöntemleri çeşitlenmiştir. Artık bu suç, sadece mitinglerde veya basın açıklamalarında değil, tek bir “paylaşım” ile de işlenebilir hale gelmiştir.
2. TCK 217 Kapsamında Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçunun Tanımı
TCK m. 217/1 hükmüne göre:
“Kanunlara uymamaya tahrik eden kimse, kamu barışı açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hâlinde, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Bu tanım, üç temel unsuru içinde barındırır:
-
Tahrik Fiili – Kişilerin kanunlara uymamasına yönelik söz, yazı, paylaşım veya başka yollarla yapılan çağrı.
-
Kamu Barışı Açısından Açık ve Yakın Tehlike – Eylemin yalnızca teorik olarak değil, fiilen kamu düzenini bozma ihtimalinin bulunması.
-
Kast – Failin bilerek ve isteyerek kanunlara aykırı davranışı teşvik etmesi.
3. Suçun Unsurları
A) Maddi Unsur
-
Fail, kanunlara aykırı davranmaya yönlendiren beyanlarda bulunur.
-
Bu beyanlar somut bir tehlike doğurmalı; yani söz konusu çağrı toplumu ya da belli bir kesimi harekete geçirebilecek nitelikte olmalıdır.
B) Manevi Unsur
-
Suç, doğrudan kast ile işlenebilir. Fail, kamu düzenini bozma tehlikesinin farkında olmalı ve bunu bilerek hareket etmelidir.
C) Hukuka Aykırılık
-
İfade özgürlüğü kapsamında kalan, ancak kanunlara uymamaya yönlendirmeyen eleştiriler suç teşkil etmez.
-
AİHM ve Yargıtay kararları, özellikle “eleştiri” ile “tahrik” arasındaki ince çizgiyi netleştirmiştir.
4. Yaptırım ve Cezalar
Kanunlara uymamaya tahrik suçunun cezası:
-
6 aydan 2 yıla kadar hapis
-
Bazı durumlarda, suçun basın-yayın yoluyla işlenmesi hâlinde cezalar artırılabilir (TCK m. 218).
5. AİHM Kararlarında Kanunlara Uymamaya Tahrik ve İfade Özgürlüğü İlişkisi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), ifade özgürlüğü ile kamu düzeninin korunması arasında hassas bir denge kurar.
AİHM’in Sürek v. Türkiye (No. 1) kararında, şiddete doğrudan çağrı yapan ifadelerin, demokratik toplumda korunamayacağı belirtilmiştir.
Ancak Incal v. Türkiye davasında, salt hükümet politikalarını eleştiren ancak şiddete veya kanunsuz eyleme doğrudan çağrı yapmayan açıklamaların cezalandırılmasını, ifade özgürlüğünün ihlali olarak değerlendirmiştir.
AİHM’e göre, ifade özgürlüğü sınırsız değildir; ancak sınırlamanın “demokratik bir toplumda gerekli” ve “ölçülü” olması gerekir.
6. Yargıtay Kararlarında Uygulama Örnekleri
Halkın Bir Kısmını Kanunlara Uymamaya Tahrik
Sanığın, somut bir suç işlenmesine yönelik teşvik içermeyen ancak halkın bir kısmını yasalar çerçevesinde atanan kamu görevlilerini tanımamaya ve itaatsizliğe çağıran basın açıklaması, TCK 217 kapsamında kanunlara uymamaya tahrik suçunu oluşturur. (Yargıtay 16. CD, 2017/361)
Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçunun Unsurları
Halk kavramı, belirsiz sayıdaki kişileri ifade eder. Tahrik, kanunun tümüne veya bir kısmına karşı gelmeye yönlendirme anlamına gelir. Tahrik edilen eylemlerin gerçekleşip gerçekleşmemesi önemli değildir. Bu kapsamda sanığın “öz yönetim” açıklaması, kanunlara uymamaya tahrik suçunu oluşturur. (Yargıtay 16. CD, 2017/361)
Görevi Yaptırmamak İçin Direnme ile Kanunlara Uymamaya Tahrik Ayrımı
Sanığın, jandarmaları tehdit edip kalabalığa “bunları taşlayın” demesi sonucu kamu görevlisinin yaralanması, TCK 265 kapsamında görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturur. Aynı eylem için ayrıca TCK 217’den hüküm kurulması bozma nedenidir. (Yargıtay 18. CD, 2019/6637)
Edebi Eser Yoluyla Halkı Kanunlara Uymamaya Tahrik İddiası
Sanığın yazdığı öykülerde olaylar karakterler üzerinden aktarılmış, devlet görevlilerine veya kurumlarına genel nitelikte hakaret veya tahrik içermemektedir. Eserin bütününde kanunlara uymamaya teşvik unsuru bulunmadığından bozma talebi reddedilmiştir. (Yargıtay 8. CD, 2006/3280)
“Tek Yol Sokak Tek Yol Devrim” İfadesi
Sanığın 1 Mayıs mitinginde söylediği “Tek yol sokak tek yol devrim” sözleri kamu barışını bozmaya elverişli somut tehlike yaratmadığından TCK 217 kapsamında suç oluşmamıştır. Sanığın beraati hukuka uygundur. (Yargıtay 8. CD, 2022/3965 E., 2024/8779 K.)
7. Günümüzde Sosyal Medya ve Dijital Platformlarda İşlenme Şekilleri
Sosyal medya, kanunlara uymamaya tahrik suçunun en çok tartışıldığı alanlardan biridir.
-
Hashtag kampanyaları ile yasa dışı gösterilere çağrı
-
Video veya canlı yayın ile eylem çağrısı
-
Anonim hesaplar üzerinden örgütlenme çağrıları
Yargıtay, sosyal medyadaki paylaşımlarda da açık ve yakın tehlike şartını aramakta, aksi halde eylemleri ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirmektedir.
8. Sonuç ve Değerlendirme
Kanunlara uymamaya tahrik suçu, bir yandan ifade özgürlüğünü sınırlayan bir düzenleme gibi görünse de, esasen kamu düzenini koruma amacı taşır.
Ancak uygulamada, ifade özgürlüğü ile suç arasındaki sınırın titizlikle çizilmesi gerekir.
AİHM ve Yargıtay kararları, özellikle somut tehlike unsurunun altını çizerek, bu suçun keyfi uygulamalarının önüne geçmeye çalışmaktadır.
Günümüzde sosyal medya, bu suçun işlenme alanını genişletmiş olsa da, ifade özgürlüğü ilkesinin korunması, demokratik toplumun vazgeçilmez unsurlarındandır.
About Post Author
