Bir Yazılımın Kopyalanması Telif Hakkı mı Yoksa Patent İhlali mi Sayılır?
Giriş
Dijital çağda yazılımlar sadece birer araç değil, şirketlerin fikri sermayesinin kalbini oluşturuyor. Ancak yazılımın nasıl korunacağına dair hukuki çerçeve hâlâ birçok profesyonel için muğlaktır. Yazılım kopyalama fiili, uygulamada sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda, kopyalama bir telif hakkı ihlali mi, yoksa bir patent ihlali mi sayılır?
Bu sorunun cevabı; yazılımın niteliği, içeriği ve hangi unsurlarının kopyalandığı gibi birçok değişkene bağlıdır. Aşağıda bu ayrımı hem teorik hem de pratik boyutlarıyla, özgün bir bakışla ele alacağız.
1. Türk Hukuku’nda Yazılımın Korunma Şekli
Telif Hakkı Koruması
Türkiye’de yazılımlar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (“FSEK”) kapsamında “bilgisayar programı” olarak korunur. Bu koruma, yazılımın;
-
Kaynak kodu (source code),
-
Nesne kodu (object code),
-
Arayüz tasarımı,
-
Veri tabanı yapısı gibi,
unsurlarını kapsar. Koruma, eserin oluşturulduğu anda başlar. Tescil zorunlu değildir.
Patent Koruması
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) ise teknik bir probleme teknik bir çözüm getiren buluşları koruma altına alır. Yazılım, sırf algoritmik yapısı nedeniyle patentlenemez. Ancak bir cihazla bütünleşik şekilde çalışan, teknik sonucu olan yazılımlar (örneğin bir robot kolu yöneten kontrol sistemi), patent koruması alabilir.
2. Telif Hakkı mı, Patent mi? – Teorik Ayrım
Telif Hakkının Özelliği
Telif hakkı, bir eserin ifade biçimini korur. Yani yazılım kodunun birebir kopyalanması, sıralama ve yapı bakımından benzerliğin olması halinde telif hakkı ihlali gündeme gelir.
Telif hakkı kapsamında korunan unsurlar:
-
Kodun özgün yapısı,
-
Arayüz tasarımları,
-
Veri işleme sıralamaları (özgünlük taşıması şartıyla).
Patent Korumasının Özelliği
Patent ise fikirsel yapı ve teknik çözüm üzerine kuruludur. Yazılım yalnızca aşağıdaki durumlarda patent korumasına girer:
-
Fiziksel bir sistemin işlevsel bir parçasıysa,
-
Teknik bir problemi çözüyor ve endüstride uygulanabiliyorsa,
-
Somut bir cihazla entegre biçimde çalışıyorsa.
Yani patent, yazılımın “nasıl çalıştığını” değil, “ne işe yaradığını ve nasıl teknik bir fayda sağladığını” korur.
3. Pratik Uygulama – Kurgusal Örnek Olay
Olay Özeti:
E Yazılım Ltd. Şti., kendi geliştirdiği bir muhasebe programı için hem telif hakkı tescili yaptırmış hem de programın veri işleme modülünde kullandığı özel bir algoritma için patent başvurusunda bulunmuştur. Bu yazılım, şirketlere özel teklif ve fatura raporları oluşturmaktadır.
2025 yılında, F Teknoloji A.Ş., “HızlıMuhasebe” adını verdiği bir yazılımı piyasaya sürer. Görünüşte farklı arayüzlere sahip olmasına rağmen, E Yazılım’ın patentli algoritmasını benzer şekilde kullandığı ve aynı veri sonuçlarını ürettiği fark edilir. Ayrıca kaynak kodda satır bazında çok sayıda benzerlik saptanır.
E Yazılım’ın Hukuki Stratejisi:
-
Tespit Talebi:
Yazılımın kaynak kodu ve işleyişi teknik bilirkişiye inceletilerek, hem patent hem telif ihlali yönünden tespit davası açılır. -
Telif Hakkına Dayalı Dava:
Kodun birebir kopyalandığı kısımlar nedeniyle FSEK m.71 vd. kapsamında telif hakkına tecavüz davası açılır. Bu davada:-
Kodun birebir veya benzer yapılarla alındığı ispat edilir.
-
Uygulamanın pazarda kullanılması nedeniyle oluşan zarar hesaplanır.
-
Mahkemeden men, tedbir, tazminat ve imha kararı istenir.
-
-
Patent Hakkına Dayalı Dava:
Aynı zamanda algoritmanın patentli olması nedeniyle, SMK m.141 vd. kapsamında patent hakkına tecavüz davası açılır. Burada;-
Patentli yapının aynen ya da eşdeğer şekilde kullanıldığı gösterilir.
-
Ürünün satışının durdurulması ve elde edilen kazancın iadesi talep edilir.
-
-
Ceza Soruşturması:
FSEK m.71 kapsamında, yazılımın izinsiz kullanımı nedeniyle ceza soruşturması başlatılır.
Değerlendirme:
Bu durumda hem telif hakkı hem patent hakkı ihlal edilmiştir. Ancak kopyalanan kod kısmı için telif hakkı, algoritmik yapı ve işlevsel sistem için ise patent davası açılmıştır. Yazılımın iki koruma rejimi altında aynı anda dava konusu yapılması mümkündür.
4. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Kodun orijinalliğinin ispatı: Kod benzerliklerinin tesadüfi mi yoksa kasıtlı mı olduğu konusunda teknik bilirkişi raporları belirleyicidir.
-
Patent alanının dar yorumu: Türkiye’de yazılımların patentle korunması oldukça dar yorumlanmaktadır. Teknik etki aranmakta, salt algoritmalar kapsam dışı bırakılmaktadır.
-
Arayüz benzerliğinde sınır: Arayüz tasarımı genelde telif hakkı kapsamında değerlendirilse de, belirli eşiğe ulaşmayan benzerliklerde mahkemeler ihlal kararı vermemektedir.
-
Yargı süresinin uzunluğu: Hem teknik bilirkişi incelemeleri hem de kapsamlı tazminat hesaplamaları yargılamayı uzatmaktadır.
5. Hukuki Öneriler
-
Yazılımı geliştirdiğiniz anda kodu noter kanalıyla tescil ettirin. Bu, ispat açısından önemli avantaj sağlar.
-
Kodun tüm versiyonlarını tarihli biçimde arşivleyin. Değişiklik günlüğü tutmak, kaynak dosyaları delillendirmek gerekir.
-
Eğer yazılım teknik bir probleme teknik bir çözüm getiriyorsa, patent başvurusunu ihmal etmeyin. Kod değil ama yöntem korunabilir.
-
Sözleşmelerde mülkiyet haklarını net biçimde belirtin. İşveren-çalışan ilişkisinde yazılımın kime ait olduğu uyuşmazlık sebebi olabilir.
Sonuç
Bir yazılımın kopyalanması, çoğu durumda telif hakkı ihlali oluşturur. Kodun birebir veya işlevsel olarak benzer şekilde kullanılması durumunda, 5846 sayılı Kanun devreye girer. Ancak yazılım, teknik bir problemi çözüyor ve bir cihazla bağlantılı şekilde çalışıyorsa, o zaman patent hakkı ihlali de gündeme gelebilir. Telif hakkı; ifadenin korunmasıdır, patent ise fikrin teknik çözüme dönüşmesinin korumasıdır. Uygulamada iki hakkın kesiştiği yerlerde dikkatli değerlendirme yapılmalı ve her iki hak ayrı ayrı güvence altına alınmalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
