Hukuki İnceleme Sürecinde Hangi Belgeler Talep Edilir? Satıcı Her Bilgiyi Vermek Zorunda mı?

1. Giriş: Bilgi Eksikse, Risk Kimdedir?

Bir şirketin devralınması, sadece ticari faaliyetlerin değil; aynı zamanda geçmişten gelen tüm hukuki ve mali yükümlülüklerin de satın alınması anlamına gelir. Bu nedenle birleşme ve devralma işlemleri öncesinde gerçekleştirilen hukuki inceleme (legal due diligence), yatırımın geleceğini belirleyen en kritik aşamalardan biridir.

Bu süreçte en çok karşılaşılan iki temel soru şudur:
Hangi belgeler talep edilir?
Satıcı her belgeyi vermek zorunda mıdır?

Bu yazıda, hem hukuki dayanaklara hem de kurgu bir örnek olaya dayanarak bu soruları ayrıntılı şekilde ele alacağız.

---

2. Hukuki İncelemenin Amacı Nedir?

Hukuki incelemenin temel amacı; alıcı tarafın, devralmayı düşündüğü şirketin gerçek hukuki durumunu öğrenmesini ve buna göre sözleşme hükümlerini oluşturmasını sağlamaktır. İncelemenin kapsamı şirketin büyüklüğüne, faaliyet alanına ve işlem türüne göre değişebilse de temel prensip aynıdır: “Bilinmeyeni ortaya çıkarmak.”

---

3. Hukuki Dayanaklar: Satıcı Ne Kadar Açılmak Zorundadır?

 A) Basiretli Tacir İlkesi (TTK m.18)

Ticari işletmelerde tarafların dikkatli, özenli ve önceden öngörü yapabilen davranışlarda bulunmaları gerekir. Bu nedenle alıcı, gerekli belgeleri talep etmeli ve değerlendirmelidir.

 B) Culpa in Contrahendo (Sözleşme Öncesi Sorumluluk)

Pazarlık sürecinde tarafların dürüstlük kuralına uygun hareket etme zorunluluğu vardır. Bilgi saklayan ya da yanlış bilgi veren taraf, sonradan doğacak zararlardan sorumlu olabilir.

 C) Borçlar Kanunu m.222

Satıcı, alıcının bildiği veya bilebileceği ayıplardan sorumlu değildir. Dolayısıyla alıcı talepte bulunmazsa, sonradan öğrendiği riskler kendi kusuru sayılabilir.

---

4. Hukuki İnceleme Sürecinde Talep Edilebilecek Belgeler

Aşağıdaki belgeler, incelemenin standart parçalarıdır ve satıcı, sözleşme öncesi aşamada bu belgeleri makul ölçüde sunmakla yükümlüdür.

A) Ticaret ve Kuruluş Belgeleri

• Ticaret sicil gazeteleri

• Ana sözleşme (esas sözleşme) ve değişiklikleri

• Ortaklık yapısı ve pay devir belgeleri

• İmza sirküleri

B) Sözleşmeler

• Müşteri ve tedarik sözleşmeleri

• Bayilik, lisans ve distribütörlük sözleşmeleri

• Kira sözleşmeleri

• Finansal yükümlülük içeren sözleşmeler (kredi, leasing vb.)

C) Personel ve İK Belgeleri

• Çalışan listesi ve unvanları

• İş sözleşmeleri

• Bordro ve SGK ödeme belgeleri

• İşçi davalarına ilişkin dosyalar

D) Vergi ve Mali Belgeler

• Son 3-5 yıla ait bilanço ve gelir tabloları

• Vergi beyanları (KDV, kurumlar vergisi vs.)

• Varsa kamu teşvikleri ve bunların belgeleri

• İcra ve teminat kayıtları

E) Dava ve Uyuşmazlık Belgeleri

• Devam eden dava listesi

• İcra takip dosyaları

• Arabuluculuk anlaşmaları ve ihtarnameler

F) Lisans, Ruhsat ve İzinler

• Faaliyet izni belgeleri

• Çevresel uygunluk belgeleri

• Sektörel düzenlemelere tabi lisanslar

G) Fikri Mülkiyet Belgeleri

• Marka, patent ve tasarım tescil belgeleri

• Lisans anlaşmaları

• Yazılım sahiplik kayıtları

H) Kişisel Veri Uyum Belgeleri

• KVKK kapsamında aydınlatma metinleri

• Veri işleme politikaları

• Açık rıza formları

---

5. Satıcının Bilgi Verme Yükümlülüğü Nereye Kadar Gider?

Satıcının her belgeyi açıklamak zorunda olduğu düşünülmemelidir. Bu yükümlülük üç temel ilkeye göre sınırlandırılır:

1. Ticari Sır ve Rekabet Riski

Henüz bağlayıcı sözleşme yapılmadan önce tüm iş modeli ve müşteri listelerinin paylaşılması, rekabet açısından riskli olabilir. Bu nedenle satıcı, gizlilik sözleşmesi imzalanmadan bazı belgeleri sunmayabilir.

 2. Orantılılık

Alıcının talebi, makul ve işlemle doğrudan ilgili olmalıdır. Gereksiz belgelerin talebi kötü niyet olarak değerlendirilebilir.

 3. Gizlilik Sözleşmesi (NDA)

Satıcının bilgi paylaşımı, çoğu zaman bir gizlilik sözleşmesi çerçevesinde olur. Bilgilerin hangi koşullarda paylaşılacağı, NDA içinde belirlenir.

---

6. Kurgu Olay: “Rena Medikal A.Ş. Devralma Süreci”

Durum:
“Elit Grup Holding”, medikal ekipman sektöründe faaliyet gösteren “Rena Medikal A.Ş.”’yi satın almak ister. Satıcı, bazı bilgileri vermekten kaçınır:

• Dava listesi paylaşılmaz.

• SGK prim ödemelerine ilişkin belgeler verilmez.

• Marka tescil belgeleri sadece PDF olarak sunulur, orijinalleri gösterilmez.

• KVKK kapsamında işlenen verilerin durumu netleştirilmez.

İşlem Tamamlanır. Sonuçlar:

• Satın alma sonrası, Rena Medikal’e karşı devam eden 3 adet yüksek meblağlı tazminat davası öğrenilir.

• SGK borçları nedeniyle şirkete ödeme emirleri gelir.

• Marka tescili geçerli değildir, üçüncü bir şahsa aittir.

• KVKK ihlali nedeniyle 650.000 TL ceza uygulanır.

Sorumluluk Dağılımı:

• Elit Grup, yeterli hukuki inceleme yapmadığı için basiretli tacir ilkesi gereği riskin önemli kısmını üstlenmek zorunda kalır.

• Satıcı ise bazı beyanlarının gerçeğe aykırı olduğu noktada tazminatla sorumlu tutulur.

---

7. Sonuç: Belgeler Geleceğinizi Aydınlatır

Şirket satın almak, sadece bugünün değil, geçmişin risklerini de üstlenmek demektir. Satıcının “vereceği belgeler” bu riskleri ölçmek için en önemli kaynaklardır.

Alıcı, doğru soruları sormazsa ve belgeleri talep etmezse, sözleşme sonrası ortaya çıkacak zararlar büyük ölçüde onun üzerinde kalacaktır. Satıcı ise bilerek bilgi saklarsa, sözleşme öncesi sorumluluk, tazminat ve hatta sözleşmenin iptali gündeme gelebilir.

Sonuç net:

Belgeler eksikse, risk yüksektir.
Sorulmamış bilgi, sizi korumaz.
Saklanan bilgi ise hukuki bedel doğurur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut