Due Diligence Yaparken Hangi Belgeler Önceliklidir? Gizlilik Sözleşmeleri Erişimi Nasıl Etkiler?
GİRİŞ
Due diligence, bir yatırımcı, alıcı veya stratejik ortak tarafından gerçekleştirilen, hedef şirketin hukuki, finansal, operasyonel ve teknik açılardan detaylı incelendiği bir ön değerlendirme sürecidir. Bu sürecin başarısı, erişilebilen belgelerin doğruluğu, güncelliği ve kapsamı ile doğrudan ilişkilidir.
Bu makalede, due diligence sürecinde öncelikli belgeler nelerdir, gizlilik sözleşmeleri (NDA) bilgiye erişimi nasıl etkiler, yatırımcının dikkat etmesi gereken hukuki riskler nelerdir sorularına odaklanacağız.
1. Due Diligence Sürecinin Önemi
Due diligence, yatırım kararının sağlam temellere dayandırılması için kritik bir süreçtir. Süreç sonunda:
-
Hedef şirketin borçları, taahhütleri, yasal uyuşmazlıkları ortaya konur,
-
İş modelinin sürdürülebilirliği analiz edilir,
-
Değerleme isabetli yapılır,
-
Alım sonrası sürpriz riskler minimize edilir.
Bu amaçla, şirketin temel belgelerine erişim hayati önem taşır. Ancak bu erişimin kapsamı çoğu zaman taraflar arasında imzalanan gizlilik sözleşmesi (NDA) ile sınırlanır.
2. Due Diligence Sürecinde Öncelikli Belgeler
a) Şirketin Kuruluş Belgeleri
-
Ana sözleşme (tadil metinleri dahil)
-
Ticaret sicil gazeteleri
-
Vergi levhası ve faaliyet belgesi
Bu belgeler, şirketin hukuki yapısını, faaliyet alanlarını, sürekliliğini ve ortaklık yapısını anlamak için ilk bakılması gereken kaynaklardır.
b) Hisse Yapısı ve Ortaklık Sözleşmeleri
-
Hisse devir sözleşmeleri
-
Pay defteri
-
Ortaklar arası gizli mutabakatlar (örneğin call/put opsiyonları)
Yatırımcı açısından kimin ne kadar kontrol gücüne sahip olduğu ve bu yapıların değiştirilip değiştirilemeyeceği önemlidir.
c) Finansal Belgeler
-
Son 3 yıla ait bilanço, gelir tablosu, denetim raporları
-
Vergi beyannameleri
-
Varlık listeleri ve borç/alacak dökümleri
Finansal sağlığın değerlendirilmesi için bu belgeler kritik önemdedir.
d) İş Sözleşmeleri ve Ticari Anlaşmalar
-
Müşteri-satıcı sözleşmeleri
-
Bayilik, distribütörlük, tedarik sözleşmeleri
-
Süreli taahhütler, cezai şartlar
Süregelen gelir ve yükümlülüklerin ne kadar güvenli olduğu anlaşılır.
e) İK ve Çalışan Belgeleri
-
Çalışan listesi, maaş bilgileri, bordrolar
-
Önemli pozisyonlardaki çalışanlarla yapılan özel anlaşmalar
-
İş sağlığı güvenliği belgeleri
İK yapısının kurumsallığı, bordro yükü ve insan sermayesi değerlendirilir.
f) İntifa Hakkı, Üst Hakkı ve Taşınmaz Kayıtları
-
Tapu kayıtları
-
Kira sözleşmeleri
-
Lisanslı üretim sahaları
Şirketin sahip olduğu ya da kullandığı fiziksel varlıklar analiz edilir.
g) Fikri Mülkiyet Hakları
-
Marka, patent, tasarım tescil belgeleri
-
Lisans sözleşmeleri
Yenilikçi iş modelleri için bu kayıtlar değerlemeyi etkiler.
h) İdari ve Yasal Uyuşmazlıklar
-
Devam eden dava ve icra dosyaları
-
Denetim tutanakları, idari yaptırım kararları
Bu belgeler risk haritasını doğrudan etkiler.
3. Gizlilik Sözleşmeleri (NDA) ve Erişim Sınırları
Gizlilik sözleşmeleri, taraflar arasında bilgi paylaşımına hukuki çerçeve çizen metinlerdir. Özellikle alıcı adayının şirketin gizli verilerine ulaşmasını sağlarken, bu bilgilerin üçüncü taraflarla paylaşılmasını önlemeyi amaçlar.
a) NDA Neden Önemlidir?
-
Bilgi sağlayan tarafın ticari sırlarını korur.
-
Bilginin yalnızca due diligence amacına uygun kullanılmasını teminat altına alır.
-
Süreli ve konulu kısıtlamalar getirir.
b) NDA’nın Bilgiye Erişimi Kısıtlayabileceği Durumlar
-
Bazı hassas sözleşmeler (örneğin büyük müşteri anlaşmaları) sadece özet biçiminde sunulur.
-
Dava dosyaları, yalnızca hukukçuların erişimine açılır.
-
Ticari sır içeren üretim süreçleri detaylı paylaşılmaz.
c) Uygulama: Örnek Olay
Bir yazılım şirketine yatırım yapmak isteyen fon yöneticisi, müşteri veri tabanı ile ilgili bilgi talep etmiştir. Ancak şirket tarafı, bu veri tabanının ticari sır niteliği taşıdığı gerekçesiyle sadece anonimleştirilmiş istatistiksel bilgiler sunmuş, yatırımcı da buna dayanarak due diligence raporuna “kısıtlı bilgi nedeniyle pazar payı analizi yapılamadı” notunu düşmüştür.
Bu örnekte, gizlilik sözleşmesi gereği bilgi kısıtlanmış ancak bu durum yatırım kararını doğrudan etkilemiştir.
4. Bilgiye Erişimde Hukuki Sınırlar
a) Ticari Sırların Korunması
Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında ticari sırların korunması, bilgi paylaşımına sınır koyabilir.
b) Kişisel Verilerin Korunması
Eğer bilgi kişisel veri içeriyorsa, 6698 sayılı KVKK kapsamında açık rıza olmadan paylaşım mümkün olmayabilir. Bu durumda:
-
Çalışan listesi paylaşılmaz,
-
Bordro bilgileri anonimleştirilerek sunulur.
c) Devam Eden Dava ve Denetim Süreçleri
Bu tür belgeler, avukat-müvekkil gizliliği veya delil karartma riski gerekçesiyle sınırlı erişime tabi tutulabilir.
5. Yatırımcı Ne Yapmalı?
Yatırımcılar, bilgiye erişim zorlukları karşısında şu önlemleri almalıdır:
-
Due diligence listesi önceden iletilmeli ve taraflar bu liste üzerinde mutabık kalmalıdır.
-
Gizlilik sözleşmesine, bilgiye tam erişim maddeleri eklenmelidir.
-
Bilgiye erişimin sınırlı olduğu alanlarda hukuki risk rezervleri oluşturulmalı veya şartlı alım yapısı tercih edilmelidir.
6. Sonuç: Belgeler, Erişim ve Hukuki Öngörü
Due diligence sürecinde belgelerin içeriği kadar, bu belgelere erişimin kapsamı da yatırım kararını doğrudan etkiler. Gizlilik sözleşmeleri, kişisel veriler ve ticari sırlar bilgiye ulaşımı kısıtlayabilir. Ancak profesyonelce hazırlanmış NDA’lar, iyi planlanmış bilgi talepleri ve alanında uzman hukukçuların sürece dâhil edilmesiyle bu riskler yönetilebilir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
