Şirket Bilgilerine Ulaşmak Neden Her Zaman Mümkün Olmaz? Hukuken Bilgi Talep Etme Sınırları Nelerdir?
Giriş
Yatırımcılar için bir şirketin mevcut durumu hakkında detaylı bilgi sahibi olmak, yatırım kararının en temel dayanaklarından biridir. Ancak özellikle due diligence (hukuki inceleme) süreçlerinde şirket bilgilerine ulaşmak her zaman mümkün olmamakta; sınırlamalarla karşılaşılabilmektedir. Bu makalede, şirket bilgilerine erişimin neden kısıtlandığı, hukuki dayanakları, bilgi talep etme yolları ve sınırları ile yatırımcılar için risk azaltıcı stratejiler ele alınacaktır.
I. Şirket Bilgilerine Ulaşma Neden Önemlidir?
Yatırım öncesi detaylı bilgi analizi şu açılardan kritiktir:
-
Mali yapı ve borçluluk durumu
-
Vergi borçları ve SGK yükümlülükleri
-
Devam eden dava ve soruşturmalar
-
Ruhsatlar, lisanslar ve fikri mülkiyet hakları
-
Ortaklık yapısı ve yönetim organizasyonu
-
Ticari sözleşmeler, iş gücü profili ve taşeron ilişkileri
Ancak bu bilgilere ulaşmanın hukuki sınırları ve fiili engelleri mevcuttur.
II. Şirket Bilgilerine Ulaşmanın Karşılaştığı Hukuki ve Fiili Zorluklar
1. Ticari Sır Kavramı
Türk Ticaret Kanunu m.55 ve devamında düzenlenen haksız rekabet hükümleri kapsamında “ticari sır” kavramı, şirketin gizli kalması gereken finansal, teknolojik veya stratejik bilgilerinin korunmasını amaçlar. Bu kapsamda:
-
Know-how,
-
Maliyet hesapları,
-
Tedarikçi listeleri,
-
Müşteri verileri gibi bilgiler, paylaşılmak zorunda değildir.
2. Şirketin Bilgi Verme Yükümlülüğü Yoktur (Genel Kural)
Due diligence sürecinde bir şirket, zorunlu olmadıkça üçüncü şahıslara bilgi vermekle yükümlü değildir. Bu, özel hukuk düzeninin bir sonucudur. Ancak aşağıda açıklanacağı gibi bazı istisnai durumlar vardır.
3. Sermaye Şirketlerinde Ortak Dışı Kişilerin Hakları Sınırlıdır
Anonim veya limited şirketin hissedarı olmayan bir kişi, iç işleyişe dair bilgi talep etme hakkına sahip değildir. Ortak olmayan yatırımcı adayları, bilgiler üzerinde doğrudan bir hak iddiasında bulunamazlar.
4. KVKK ve Gizlilik Gerekçesiyle Bilgi Paylaşımı Engellenebilir
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında çalışan bilgileri, müşteri verileri gibi kişisel nitelikteki verilerin, açık rıza olmaksızın paylaşılması hukuka aykırıdır. Bu da due diligence kapsamında alınabilecek bilgi setini kısıtlar.
III. Bilgilere Erişimde Hukuki Dayanaklar ve Olası Yollar
1. İç Denetim veya Ortaklık Sıfatına Dayalı Talepler
Limited şirket ortakları için TTK m.614, anonim şirket pay sahipleri için TTK m.437 uyarınca bilgi alma hakkı düzenlenmiştir. Yatırımcı, hisse devri sonrası azınlık pay sahibi olduğunda bazı haklar kazanır.
Örneğin:
-
Genel kurul öncesi bilgilere erişim,
-
Faaliyet raporu ve finansal tabloların incelenmesi,
-
Özel denetim talebi (TTK m.438).
2. İhtiyati Tedbir veya Delil Tespiti Yoluyla Bilgi Talebi
Yatırımcı, pazarlık sürecinde şüpheli bulduğu konularla ilgili olarak HMK m.400 vd. kapsamında delil tespiti talep ederek bilgi alınmasını sağlayabilir. Ancak bu da mahkeme iznine bağlıdır.
3. Şeffaflık Sözleşmeleri (NDA + Bilgi Paylaşım Protokolü)
Due diligence sürecinin başlaması için taraflar arasında gizlilik sözleşmesi (Non-Disclosure Agreement) yapılması yaygındır. Bu sözleşmede hangi bilgilerin, ne kadar sürede, nasıl paylaşılacağı belirlenebilir. Şirketin bilgi vermesi, sözleşme kapsamında yükümlülüğe dönüşebilir.
IV. Örnek Olay: Bilgi Vermeyen Şirketle Yatırım Süreci Nasıl Tıkandı?
Bir girişim sermayesi fonu, yazılım alanında faaliyet gösteren bir start-up’a yatırım yapmak istemektedir. Fon, yatırım öncesi şirketin:
-
müşteri sözleşmelerini,
-
yazılım lisanslarını,
-
vergi uyum durumunu görmek ister.
Ancak şirket kurucusu, ticari sır gerekçesiyle müşteri sözleşmelerini ve vergi borç durumunu paylaşmak istemez.
Fon, yalnızca kısıtlı verilerle yetinmek zorunda kalır ve şirketin kamuya açık verileri (Ticaret Sicili Gazetesi kayıtları, marka tescil belgeleri) ile bir değerlendirme yapar.
Sonuç: Şirketin patent başvurusunda olduğunu açıklamasına rağmen belge sunmaması nedeniyle yatırım iptal edilir.
V. Yatırımcılar Bilgiye Nasıl Ulaşabilir? Pratik Öneriler
1. Kamu Kayıtlarının Derinlemesine İncelenmesi
-
Ticaret Sicili Gazetesi (www.ticaretsicil.gov.tr)
-
MERSİS kayıtları
-
Marka-patent durumu için TÜRKPATENT
-
Çevresel izinler için E-ÇED ve Çevre Bakanlığı kayıtları
2. Şirketin Web Sitesi ve Sosyal Medya Hesaplarının Analizi
Bazı bilgileri şirketin kamuya açık kaynaklardan gönüllü olarak paylaştığı görülmektedir. Ürün gamı, hizmet portföyü, ekip yapısı bu şekilde analiz edilebilir.
3. Rekabet Kurumu, KVKK, SPK gibi düzenleyici otoritelerin sicil ve ceza kayıtları
-
Ceza veya idari yaptırım olup olmadığı,
-
Daha önce bir birleşme devralma sürecine konu olup olmadığı gibi kritik veriler elde edilebilir.
4. Yüz yüze görüşmeler ve veri odası talepleri
Yatırımcı, özel sunumlarla bilgi almak üzere “veri odası” talebinde bulunabilir. Bu odalarda belgeler incelenebilir, sorular yöneltilebilir.
VI. Hukuki Çerçevede Bilgi Talep Etmenin Sınırları
1. Yetkisiz Erişim Suç Teşkil Edebilir
Eğer bir yatırımcı, şirket bilgilerini yetkisiz yollarla, rıza dışı veya teknik yollarla (örneğin sistem hackleme) elde ederse, TCK m.243 ve m.244 gereği “bilişim sistemine girme ve verileri yok etme” suçlarını işlemiş olur.
2. KVKK’ya Aykırılık Durumu
KVKK’ya aykırı şekilde kişisel veri elde edilmesi veya paylaşılması idari para cezası ve veri sorumlusu sıfatı nedeniyle doğrudan şirketi zor durumda bırakabilir.
3. Gizli Bilgi Kullanımı ve Haksız Rekabet Riski
Şirketten alınan bilgiler, yatırım yapılsa da yapılmasa da başka amaçla kullanılamaz. Aksi hâlde Türk Ticaret Kanunu m.54 ve devamı gereği haksız rekabet iddiası ile karşı karşıya kalınabilir.
Sonuç
Due diligence süreçlerinde şirket bilgilerine ulaşmak; hem hukuki sınırlar, hem de pratik engeller nedeniyle her zaman mümkün olmayabilir. Yatırımcıların, doğru strateji ve hukuki araçlarla, hem şirketi ikna edecek iletişim dili geliştirmesi hem de mümkün olan kamuya açık kaynakları etkin kullanması gerekir. Bilgi eksikliği durumunda ise yatırım riski çok daha dikkatli analiz edilmeli, “bilgi verilmemesi de bir sinyaldir” anlayışı ile karar verilmelidir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
