İki veya Daha Fazla Teşebbüsün Birleşmesi veya Diğerinin Devralınması: Rekabet Kurulu’na Bildirim Zorunluluğu
1. Giriş
Şirket birleşmeleri ve devralmaları (M&A – Mergers and Acquisitions), iş dünyasında büyüme stratejilerinin en önemli araçlarından biridir. Ancak Türkiye’de bu tür işlemler, rekabetin korunması amacıyla Rekabet Kurumu denetimine tabidir. 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve buna bağlı 2010/4 sayılı Tebliğ, hangi birleşme ve devralma işlemlerinin Rekabet Kurulu’na bildirilmesi gerektiğini, hangi eşik değerlerin dikkate alınacağını ve onay sürecinin nasıl işleyeceğini düzenler.
Birçok CEO ve yatırımcı, işlemin finansal ve ticari boyutuna odaklanırken, rekabet hukuku boyutunu göz ardı edebiliyor. Oysa ki bildirim yükümlülüğünün ihlali, milyonlarca TL’ye varan idari para cezaları ve işlemin geçersiz sayılması riskini doğurur. Bu nedenle birleşme-devralma sürecinin başından itibaren hukuki uygunluk analizi yapmak hayati önemdedir.
2. Birleşme ve Devralma Nedir?
Birleşme, iki veya daha fazla teşebbüsün tek bir ekonomik birim altında toplanmasıdır. Bu genellikle:
-
Yeni bir şirket kurulması yoluyla,
-
Mevcut bir şirketin diğerini devralması yoluyla gerçekleşir.
Devralma ise bir teşebbüsün, diğer teşebbüsün hisselerinin veya malvarlığının tamamını ya da bir kısmını kontrol edecek şekilde satın almasıdır. Buradaki “kontrol” kavramı, yalnızca çoğunluk hissesi değil, yönetimsel karar alma gücünü etkileyen tüm hakları kapsar.
Kontrol değişikliği, bir şirketin bağımsız karar alma yeteneğini ortadan kaldırıyorsa, Rekabet Kurulu’nun radarına girer.
3. Rekabet Kurulu’na Bildirimin Hukuki Dayanağı
Bildirim yükümlülüğünün temel dayanakları:
-
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
-
Madde 7: Birleşme ve devralma yoluyla rekabetin önemli ölçüde azaltılması yasaklanır.
-
-
2010/4 sayılı Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ
-
Bildirime tabi işlemleri, eşik değerleri ve prosedürü düzenler.
-
4. Bildirime Tabi Olmanın Ölçütleri: Eşik Değerler
2022 yılında güncellenen eşik değerler dikkate alınarak, bir işlem aşağıdaki kriterlerden en az birini sağlıyorsa Rekabet Kurulu’na bildirim zorunludur:
-
Türkiye cirosu bakımından:
-
İşlem taraflarının Türkiye ciroları toplamı 750 milyon TL’yi aşıyor ve en az iki tarafın ayrı ayrı Türkiye cirosu 250 milyon TL’yi aşıyorsa.
-
-
Hedef şirketin pazardaki gücü bakımından:
-
Devralınan teşebbüsün veya bir bölümünün Türkiye cirosu 250 milyon TL’yi aşıyorsa ve diğer tarafın Türkiye cirosu 750 milyon TL’yi aşıyorsa.
-
Not: Dijital platformlar, teknoloji şirketleri ve veri yoğun sektörler için özel ciro hesaplamaları uygulanabilir.
5. Bildirim Süreci Nasıl İşler?
5.1 Ön Hazırlık
-
İşlemin niteliği ve kontrol değişikliği analizi yapılır.
-
Tarafların Türkiye ve dünya ciroları hesaplanır.
-
İlgili pazar tanımı yapılır.
5.2 Bildirim Formu Hazırlığı
-
Rekabet Kurumu’nun web sitesinde yer alan Birleşme ve Devralma Bildirim Formu doldurulur.
-
Tarafların ticaret sicili bilgileri, faaliyet alanları, pazar payları, rakipleri, tedarikçileri ve müşterileri belirtilir.
5.3 Kurul İncelemesi
-
Ön inceleme süresi: 30 gün içinde Kurul, işlemi ya onaylar ya da derinlemesine incelemeye (2. Aşama) geçer.
-
İkinci aşama incelemesi: 6 aya kadar sürebilir ve ayrıntılı rekabet analizi yapılır.
6. Onay Kriterleri ve Yasaklama Halleri
Rekabet Kurulu, işlemi onaylamak için şu soruları sorar:
-
İşlem, ilgili pazarda hakim durum yaratır mı?
-
Hakim durum varsa, bu rekabeti önemli ölçüde kısıtlar mı?
-
Pazar giriş engelleri artar mı?
-
Tüketici refahı olumsuz etkilenir mi?
Eğer bu sorulara olumsuz cevaplar veriliyorsa, Kurul işlemi şartsız veya taahhütlerle onaylayabilir; aksi takdirde yasaklayabilir.
7. Bildirim Yapılmazsa Ne Olur?
Bildirim zorunluluğuna uyulmaması halinde:
-
İdari para cezası: Tarafların bir önceki mali yıl gayri safi cirosunun %0,1’i oranında ceza uygulanır.
-
İşlem geçersiz sayılır.
-
Rekabet Kurulu, işlemin geri alınmasını veya tarafların ayrılmasını emredebilir.
8. CEO’lar İçin Stratejik Öneriler
8.1 Erken Hukuki Uyum Analizi
M&A sürecinin başında rekabet hukuku yapılması, eşik değerlerin aşılıp aşılmadığının tespitini sağlar.
8.2 Pazar Payı Hesaplamalarına Dikkat
Kurul, yalnızca gelir değil, pazar payı ve pazarın yapısını da dikkate alır. Yanlış beyan ciddi yaptırımlar doğurur.
8.3 Uluslararası İşlemlerde Koordinasyon
Çok uluslu birleşmelerde hem Türkiye hem de diğer ülkelerdeki rekabet otoriteleriyle eş zamanlı bildirim planı yapılmalıdır.
8.4 Taahhüt Mekanizması
Rekabet endişelerini gidermek için yapısal (şirket bölünmesi, varlık devri) veya davranışsal (belirli uygulamalardan vazgeçme) taahhütler sunulabilir.
9. Örnek Olay: İki Perakende Zincirinin Birleşmesi
Türkiye’de faaliyet gösteren iki büyük perakende zinciri, pazarın %60’ını kontrol edecek şekilde birleşmek istemiştir.
-
Tarafların ciroları eşik değerleri aştığı için bildirim zorunluluğu doğmuştur.
-
Kurul, birleşmenin rekabeti önemli ölçüde azaltacağı gerekçesiyle taahhütlerle onay vermiştir:
-
Bazı mağazaların kapatılması,
-
Tedarikçi sözleşmelerinde değişiklik yapılması,
-
Fiyat belirleme politikalarının şeffaflaştırılması.
-
Bu örnek, Kurul onayının, stratejik tavizler karşılığında mümkün olabileceğini göstermektedir.
10. Sonuç
Birleşme ve devralmalar, şirketlerin büyüme hedefleri için cazip fırsatlar sunarken, rekabet hukuku engellerini göz ardı etmek büyük riskler barındırır.
Rekabet Kurulu’na bildirim zorunluluğu, yalnızca yasal bir formalite değil, işlemin geçerliliğinin anahtarıdır.
CEO’lar ve yatırımcılar için temel mesaj:
-
Erken aşamada hukuki analiz,
-
Doğru ciro hesaplamaları,
-
Şeffaf bildirim ve
-
Gerektiğinde taahhüt stratejileri ile birleşme-devralma sürecinizi sorunsuz tamamlayabilirsiniz.
About Post Author
