Şirketin Personel Listesi ve Maaş Bilgileri Yatırımcı Açısından Ne Anlama Gelir?
GİRİŞ
Şirket birleşmeleri, devralmalar veya doğrudan yatırımlar öncesinde yürütülen due diligence (ön inceleme) süreçlerinde, insan kaynakları yapısının değerlendirilmesi kritik bir başlık oluşturur. Şirketin personel listesi, maaş dağılımı, yan haklar, kıdem durumu ve pozisyon yapısı, yalnızca mevcut işgücü maliyetlerini değil; aynı zamanda operasyonel verimliliği, organizasyonel olgunluğu ve büyüme potansiyelini de ortaya koyar. Bu makalede, personel listesi ve maaş verilerinin hukuki, finansal ve operasyonel boyutlarıyla nasıl analiz edildiği, yatırımcılar açısından bu bilgilerin ne tür uyarı işaretleri taşıdığı, örnek bir olay çerçevesinde ele alınacaktır. Amaç, iş hukuku ve mali denetim ekseninde doğru değerlendirme yapabilmeyi sağlamaktır.
1. Personel Listesi Nedir ve Due Diligence Sürecinde Neden İncelenir?
Personel listesi, bir şirkette çalışan kişilerin ad-soyad, unvan, işe başlama tarihi, brüt maaş, SGK durumu, sözleşme tipi, departman gibi temel bilgilerinin yer aldığı resmi bir tablodur.
Yatırımcı açısından bu liste şu amaçlarla incelenir:
-
İşgücü maliyeti: Aylık ve yıllık toplam personel gideri ne kadar?
-
Yapısal denge: Yönetici – uzman – mavi yaka oranı nedir?
-
Kıdem ve devir hızı: Çalışan sadakati güçlü mü?
-
İş sözleşmesi türleri: Belirsiz süreli mi? Taşeron çalışan var mı?
-
Kritik pozisyonlar: Anahtar personel kim? Sözleşmesi sağlam mı?
2. Maaş Verilerinin İncelenmesinde Hukuki ve Mali Boyut
a. Hukuki Boyut:
-
Asgari ücret altı maaş bildirimi yapılıyor mu?
-
SGK’ya bildirilen ücret ile fiilen ödenen ücret aynı mı?
-
Yan haklar (prim, ikramiye, yemek, servis vs.) sözleşmede tanımlı mı?
-
Fazla mesai uygulaması mevzuata uygun mu?
-
İş sözleşmeleri yazılı mı? Özellikle yönetici personel sözleşmeleri detaylı mı?
b. Mali Boyut:
-
Aylık bordro toplamı / ciro oranı → Personel gider oranı
-
Prim ve teşvik uygulamaları kullanılıyor mu?
-
Kıdem tazminatı karşılığı ayrılmış mı?
-
Personel giderlerinin dönemsel değişimi → İşgücü planlaması var mı?
3. İşgücü Maliyeti Nasıl Hesaplanır?
Brüt maaş + işveren SGK payı + vergi + yan haklar:
Örnek: 1 personelin brüt maaşı: 30.000 TL
İşveren SGK primi + işsizlik sigortası: ~%22 → 6.600 TL
Yemek/servis: 1.000 TL
Toplam maliyet: 37.600 TL / ay
50 çalışan için toplam işgücü maliyeti: 1.880.000 TL / ay → 22.560.000 TL / yıl
Yatırımcı bu değeri, şirketin cirosu, FAVÖK’ü ve net kârlılığı ile karşılaştırır.
4. Büyüme Potansiyeli ve Personel Yapısı Arasındaki İlişki
Bir şirketin personel yapısı, büyüme ve ölçeklenme potansiyelinin sinyallerini verir. Aşağıdaki analizler önemlidir:
-
Departman yoğunluğu: Satış kadrosu yetersizse büyüme kısıtlıdır.
-
Yeni mezun – kıdemli oranı: Eğitim ve yönetişim dengesini gösterir.
-
Düşük ücretli işgücü yoğunluğu: Otomasyona geçiş potansiyelini gösterebilir.
-
Ar-Ge veya teknoloji kadrosunun varlığı: Yenilikçilik kapasitesini yansıtır.
5. İş Hukuku Riskleri: Personel Listesinden Tespit Edilebilecek Uyarı Sinyalleri
Due diligence kapsamında personel listesi incelenirken aşağıdaki uyarı işaretleri risk olarak değerlendirilir:
-
Uzun süreli kıdemli personelin birikmiş tazminat yükü
-
Asgari ücret bildirimi yapılan ama fiilen daha yüksek ödeme yapılan çalışanlar
-
Belirli süreli sözleşme ile çalıştırılan ve gerçekte belirsiz süreli çalışanlar
-
Taşeron personelin asıl işte çalıştırılması
-
Toplu işten çıkışa ilişkin geçmiş süreçler
-
Eksik gün/eksik bildirim uygulamaları
6. Örnek Olay: Y Gıda Sanayi A.Ş.’nin Due Diligence Raporu
Durum:
Y Gıda Sanayi A.Ş., İstanbul’da faaliyet gösteren orta ölçekli bir üretim şirketidir. Şirketin yatırım süreci öncesinde insan kaynakları dosyaları incelenir. Personel listesi 85 kişilik olup;
-
Yönetici: 5
-
Mavi yaka: 65
-
Ofis personeli: 15
Bulgular:
-
Brüt maaş ortalaması 20.000 TL, toplam aylık personel gideri 1.7 milyon TL
-
SGK bildirimi yapılan maaş ile fiilen ödenen maaş arasında fark var (10 çalışan)
-
12 kişinin kıdem süresi 10 yılı aşmış, toplam kıdem yükümlülüğü: ~5 milyon TL
-
8 çalışanın sözleşmesi eksik, 3 çalışanın fazla mesai bordrosu düzenlenmemiş
Yorum:
Bu yapı, yatırımcıya şu sinyalleri verdi:
-
İşgücü maliyeti yüksek ancak bordro dışı ödeme nedeniyle riskli
-
Kıdem yükü bilanço dışı risk taşıyor
-
Eksik iş sözleşmeleri ileride dava riski doğurabilir
Bu nedenle yatırımcı fiyat revizyonu yaparak teklifi %8 aşağı çekti.
7. Yatırımcı Açısından Sorulması Gereken 10 Temel Soru
-
Çalışan sayısı ve dağılımı sektöre uygun mu?
-
Brüt maaşlar ve yan haklar ne kadar? Ne kadar kayıtlı?
-
SGK ve vergi bildirimi doğru mu?
-
Yönetici sözleşmeleri yazılı mı? Rekabet yasağı içeriyor mu?
-
Kıdem ve ihbar tazminatı yükü bilançoya işlenmiş mi?
-
İşe alım ve işten çıkış süreçleri mevzuata uygun mu?
-
İş gücü devir hızı yüksek mi?
-
Ücret bordrolarında usulsüzlük var mı?
-
Fazla mesai uygulaması mevzuata uygun mu?
-
Personele yönelik açılmış dava veya ihtilaf var mı?
8. Risklerin Azaltılması İçin Önerilen Ön İnceleme Uygulamaları
-
Bordro analiz yazılımları kullanarak tutarsızlıklar tespit edilmeli.
-
Kıdem yükümlülüğü için proaktif karşılık ayrılmalı.
-
İş sözleşmeleri standart hale getirilmeli ve güncellenmeli.
-
İSG ve insan kaynakları denetim raporları dosyalanmalı.
-
Yan haklar yazılılaştırılmalı, keyfi uygulamalara son verilmeli.
9. Sonuç ve Değerlendirme
Personel listesi ve maaş verileri, bir şirketin sadece bordro yükünü değil; aynı zamanda yönetim anlayışını, iş gücü kalitesini ve büyüme stratejisini de yansıtır. Due diligence sürecinde bu veriler salt rakam olarak değil, riskleri işaret eden hukuki bir gösterge olarak analiz edilmelidir. Yatırımcılar açısından personel yapısının şeffaf ve mevzuata uyumlu olması, gelecekteki davalardan, kıdem yüklerinden ve işgücü verimsizliklerinden korunmak adına vazgeçilmezdir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
