Şirket Hakkında Yürütülen İdari Soruşturmalar Yatırımcıya Ne Anlatır?

GİRİŞ

Bir yatırımcının bir şirkete ortak olmadan veya hisse devralmadan önce gerçekleştirdiği hukuki incelemelerin (legal due diligence) belki de en kritik başlıklarından biri, o şirketin hakkında yürütülen idari soruşturmalardır. Zira bir şirketin geçmişte almış olduğu para cezaları, hakkında yürütülen idari işlemler, düzenleyici kurumlarla yaşadığı problemler ve bu süreçlerdeki savunma refleksi; şirketin hem hukuka uyum kabiliyetini hem de gelecekteki yükümlülük potansiyelini doğrudan ortaya koyar.

Bu makalede, başta Rekabet Kurumu, Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olmak üzere şirketleri denetleyen kamu otoriteleri tarafından yürütülen idari soruşturmaların, yatırım kararlarını nasıl etkilediği, nasıl analiz edilmesi gerektiği, ne tür riskler doğurduğu, örnek olaylar ışığında ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

---

I. İDARİ SORUŞTURMA NEDİR?

İdari soruşturma, bir kamu otoritesinin görev alanına giren bir konuda, bir gerçek veya tüzel kişinin kanuna aykırı davranışta bulunup bulunmadığını tespit etmek amacıyla yürüttüğü işlemler bütünüdür. Şirketler açısından bu soruşturmalar genellikle:

• Rekabet ihlalleri,

• Kişisel veri ihlalleri,

• Çevre mevzuatına aykırılıklar,

• Ruhsat/izin dışı faaliyetler,

• Tüketiciyi koruma ihlalleri,

• İşyeri güvenliği eksiklikleri

sebebiyle başlatılır.

---

II. HANGİ KURUMLAR TARAFINDAN YÜRÜTÜLÜR?

1. Rekabet Kurulu

• Kartel, hâkim durumun kötüye kullanılması, teşebbüsler arası koordinasyon

• Cezalar yüksek ve kamuoyuna açık

2. KVKK (Kişisel Verileri Koruma Kurumu)

• Veri ihlalleri, açık rıza eksikliği, veri güvenliği zaafları

• İdari para cezaları, VERBİS kaydı yükümlülüğü

3. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

• Atık yönetimi, emisyon sınırları, çevresel etki değerlendirme raporları (ÇED)

• Faaliyet durdurma ve para cezası riski

4. Ticaret Bakanlığı ve İl Müdürlükleri

• Haksız rekabet, satış sonrası hizmet eksiklikleri, etiket mevzuatına aykırılık

5. BTK, SGK, İŞKUR, TSE gibi diğer düzenleyici kuruluşlar

• Sektörel denetim ve uyum kontrolü sağlarlar.

---

III. YATIRIMCI BU SORUŞTURMALARDAN NEDEN HABERDAR OLMALI?

1. İdari soruşturmalar sadece geçmişi değil, gelecekteki riski gösterir.

Sürekli olarak farklı kurumların radarında olan bir şirketin:

• Uyumsuzluk kültürüne sahip olduğu,

• Yönetim reflekslerinin yetersiz olduğu,

• Benzer ihlalleri tekrar etme olasılığı bulunduğu anlaşılır.

2. Yüksek para cezası riski, şirket değerlemesini etkiler.

• Rekabet Kurulu’nun cirosal bazda kestiği para cezaları,

• KVKK’nın kişisel veri ihlallerine yönelik yüz binlerce TL’yi bulan yaptırımları
  yatırımcının getireceği sermayeyi doğrudan tehdit edebilir.

3. İtibar ve kamuoyu algısı bozulabilir.

• Çevre kirliliği, hayvanlara zarar verme, veri sızdırma gibi konular
  halk nezdinde şirketin değerini düşürür.

---

IV. ÖRNEK OLAY: DÜZENLEYİCİ CEZA YATIRIMI NASIL ETKİLEDİ?

Örnek Olay – Çevre Bakanlığı Ceza Etkisi
Bir kimya üreticisi olan “B A.Ş.”, 2023 yılında yabancı bir yatırım fonuyla görüşmelere başlamıştır. Ancak şirketin, Ergene Havzası’nda faaliyet gösterdiği tesiste lisanssız deşarj yaptığı ve atık su analizlerinin mevzuata aykırı çıktığı tespit edilmiştir. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün kesmiş olduğu 4 milyon TL idari para cezası, aynı zamanda basına da yansımıştır.

Bu gelişmeler üzerine yatırımcı fon, şirket değerlemesini %18 oranında düşürmüş; yatırımın ilk aşamasını ön koşul olarak çevresel uyum raporu ve temiz su sertifikası sunulmasına bağlamıştır.

---

V. DUE DILIGENCE SÜRECİNDE NASIL İNCELENİR?

5.1. Mevcut Ceza ve Soruşturma Listesi

• İlgili şirketten; son 5 yılda:

  • Alınan tüm idari para cezaları

  • Açılmış soruşturma ve incelemelere dair belgeler

  • Yapılan savunmalar, uzlaşma tutanakları istenir.

5.2. Kurumsal İletişim ve Düzeltici Faaliyetler

• Şirketin bu ihlallere karşı nasıl aksiyon aldığı,

• İç kontrol mekanizmalarını güçlendirip güçlendirmediği sorgulanır.

5.3. Kamuya Açık Kaynaklar ve Basın Tarama

• Rekabet Kurumu, KVKK ve Çevre Bakanlığı kararları genellikle kamuya açıktır.

• Şirket adıyla yapılan Google aramaları dahi potansiyel risklerin işareti olabilir.

---

VI. YATIRIM SÖZLEŞMESİNE NASIL YANSITILIR?

Yatırımcılar, bu tür idari riskleri karşılamak üzere aşağıdaki sözleşme hükümlerini talep edebilir:

• “Tazminat Klozu”
  Şirket hakkında yatırım öncesinde doğmuş olan her türlü idari ceza ve soruşturmanın sonuçlarından şirket mevcut ortakları sorumludur.

• “İhlal Beyanı ve Taahhüdü”
  Şirket, yatırım tarihi itibarıyla yürütülen aktif bir idari soruşturmanın bulunmadığını ve tüm düzenlemelere uygun faaliyet yürüttüğünü taahhüt eder.

• “Uygunluk Süreci Raporu Şartı”
  Yatırımın tamamlanabilmesi için, 3. taraf bir hukuk bürosunun veya danışmanın vereceği “İdari Uyum Raporu” aranabilir.

---

VII. UYUMLULUK SİSTEMLERİ VE RİSKİN AZALTILMASI

Bir şirketin geçmişte ceza almış olması, yatırım yapılabilirliğini her zaman engellemez. Ancak bu durumda;

• Uyumluluk eğitimi kayıtları,

• İç denetim raporları,

• Yönetim kurulu kararlarıyla alınmış önleyici tedbirler

yatırımcıya sunulmalı, “tekrar eden ihlal” görüntüsü engellenmelidir.

---

VIII. SORUŞTURMA RİSKİ SEKTÖRE GÖRE DEĞİŞİR Mİ?

Evet. Aşağıdaki sektörler düzenleyici kurumlar tarafından daha sık denetlenir:

Bu nedenle sektörel regülasyon yoğunluğu da yatırımcı açısından belirleyici olabilir.

---

SONUÇ

İdari soruşturmalar, sadece bir ceza veya işlem olmanın ötesinde, şirketin kurumsal DNA’sı hakkında çok şey söyler. Yatırımcı için bu bilgiler, şirketin uzun vadede yasal yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceğini, kamu kurumlarıyla olan ilişkilerini ve iş yapma etiğini ortaya koyar. Bu nedenle her yatırım öncesinde mutlaka idari sicil taraması yapılmalı, gerekiyorsa yükümlülükler yatırım sözleşmesiyle sınırlandırılmalıdır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut