Hisse Devir Sözleşmeleri Ne Zaman Geçerlidir ve Hangi Hukuki Şartları Taşır?

GİRİŞ

Şirket ortaklarının pay devri, ticari hayatın sürekliliği açısından en sık karşılaşılan işlemlerden biridir. Ancak bu işlem, yalnızca taraflar arasında imzalanan bir sözleşmeyle sınırlı değildir; Türk Ticaret Kanunu (TTK) hisse devirlerine ilişkin bir dizi şekil, içerik ve onay şartı getirmiştir. Özellikle ön alım (şufa) hakkı, şirket organlarının onayı ve noter tasdiki gibi unsurlar, hisse devrinin hukuken geçerlilik kazanabilmesi açısından kritik önemdedir.

Bu makalede, limited ve anonim şirketlerde hisse devrinin geçerliliği, ön alım hakkının işleyişi, şirketin onay yetkisi, noter onay şartı, pay devrinin ticaret siciline tescili ve etkileri ve uygulamaya dönük örneklerle detaylı olarak incelenecektir.

I. HİSSE DEVRİ NEDİR?

1.1. Tanım

Hisse devri, bir şirketin ortaklarından birinin sahip olduğu payı kısmen veya tamamen başka bir gerçek veya tüzel kişiye devretmesi işlemidir. Devir sonucunda şirketin ortaklık yapısı değişir ve bu durum şirketin karar alma mekanizmasına, temsil yetkilerine ve kâr payı dağılımına doğrudan etki eder.

1.2. Hangi Şirket Türlerinde Uygulanır?

Limited Şirketler: Paylar nama yazılıdır, devri belirli şekil şartlarına tabidir.
Anonim Şirketler: Hisseler nama veya hamiline yazılı olabilir; devir serbestisi ve sınırlamaları farklılık gösterir.
Kollektif/Komandit Şirketler: Ortaklık kişisel güvene dayandığı için pay devri çok sık yapılmaz; özel düzenlemeler gereklidir.

II. HİSSE DEVRİNİN HUKUKİ GEÇERLİLİĞİ

2.1. Limited Şirketlerde Hisse Devri (TTK m.595)

Yazılı sözleşme yapılması
Noter huzurunda imza (şekil şartı)
Genel kurul onayı alınması (şirket sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadıkça)
Ticaret Siciline tescil ve ilan yapılması

Tescil ve ilan yapılmadıkça, hisse devri üçüncü kişiler bakımından hüküm ifade etmez.

Yargıtay
“Limited şirkette yapılan pay devrinin, noter tasdiki ve genel kurul onayı alınmadan gerçekleştirilmiş olması, devir işlemini geçersiz kılar.”

2.2. Anonim Şirketlerde Hisse Devri (TTK m.490-493)

1. Hamiline Yazılı Paylar:

Serbestçe devredilebilir.
Pay senedi varsa, zilyetliğin devri yeterlidir.
Tescil şartı yoktur, ancak 2021 değişikliği ile Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) bildirimi zorunludur.

2. Nama Yazılı Paylar:

Yazılı sözleşme gerekir.
Yönetim kurulu onayı istenebilir (şirket esas sözleşmesinde hüküm varsa).
Pay defterine kayıt zorunludur.

III. ÖN ALIM (ŞUFA) HAKKI NEDİR?

3.1. Tanım ve Amacı

Ön alım hakkı, mevcut ortaklara veya şirketin kendisine, üçüncü kişilere devredilmek istenen hisseleri öncelikli olarak satın alma imkanı tanıyan haktır. Amaç, şirket dışından istenmeyen kişilerin ortaklığa girmesini engellemektir.

3.2. Hukuki Dayanak

TTK’da açıkça düzenlenmemiştir ancak şirket sözleşmesine konulabilir (sözleşmesel hak).
Medeni Kanun’daki taşınmazlara ilişkin şufa hükümleri kıyas yoluyla uygulanabilir.

3.3. Uygulama Şartları

Pay devrinin üçüncü kişiye yapılacağı yazılı olarak mevcut ortaklara bildirilmeli
Satış fiyatı, şartlar ve alıcı bilgisi açıkça belirtilmeli
Ortaklar, belirli bir süre içinde (genellikle 15-30 gün) bu haktan faydalandıklarını bildirmelidir

Yargıtay “Ön alım hakkı, şirket sözleşmesinde öngörülmüşse bağlayıcıdır. Bu hükme aykırı yapılan hisse devri geçersiz değil, ama ön alım hakkına dayalı dava konusu yapılabilir.”

IV. ŞİRKET ONAYI ZORUNLULUĞU

4.1. Limited Şirketlerde

TTK m.595 gereğince hisse devri için genel kurulun onayı gerekir. Şirket sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadıkça bu onay şarttır.

Red için haklı bir sebep aranmaz
Onay verilmezse devir geçersizdir

4.2. Anonim Şirketlerde

Şirket esas sözleşmesinde belirtilmişse yönetim kurulu onayı gerekir
Ret gerekçesi açık ve nesnel olmalıdır (örneğin, rakip şirketin ortağı olması gibi)

V. NOTER ŞARTI NE ZAMAN GEREKLİ?

5.1. Limited Şirketler

Yazılı devir sözleşmesi noter huzurunda imzalanmalıdır
Noter onayı şekil şartıdır; eksikliği hâlinde işlem geçersizdir

5.2. Anonim Şirketler

Genel olarak noter onayı aranmaz
Ancak, nama yazılı pay devrinde ispat kolaylığı açısından tercih edilir
Hamiline paylarda senet devri yeterlidir, noter aranmaz

VI. TESCİL VE TİCARET SİCİLİNE İLAN

Limited Şirketlerde: Tescil ve ilan zorunludur. Tescil edilmeden pay devri üçüncü kişilere karşı geçersizdir.
Anonim Şirketlerde: Hamiline paylarda tescil yoktur, nama yazılı paylarda MKK bildirimi ve pay defteri kaydı önemlidir.

VII. PAY DEVRİ SÖZLEŞMESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Tarafların açık kimlik bilgileri
Devredilen pay miktarı ve bedeli
Ön alım hakkı bildirimi yapıldı mı?
Şirket sözleşmesinde onay şartı var mı?
Genel kurul veya yönetim kurulu kararı alındı mı?
Noter tasdiki yapıldı mı?
Tescil ve ilan işlemleri tamamlandı mı?

VIII. HİSSE DEVRİ SÜRECİNDE AVUKATIN ROLÜ

Şirket sözleşmesini inceleyerek özel sınırlamaları tespit etmek
Ön alım hakkı sahiplerine bildirim yapılmasını sağlamak
Gerekirse şirket genel kurul onayı sürecini yürütmek
Noter işlemleri ve tescil başvurusunu tamamlamak
Şirket kayıtlarını ve pay defterini güncellemek

SONUÇ

Hisse devri işlemleri, basit bir alım-satım gibi görünse de birçok teknik ve hukuki ayrıntı barındırmaktadır. Özellikle ön alım hakkı, şirket onayı ve noter tasdiki gibi şartlar, işlemin geçerliliği açısından belirleyicidir. Bu nedenle, her hisse devri işlemi öncesinde şirket sözleşmesi titizlikle incelenmeli, gerekli kurumsal prosedürler eksiksiz yerine getirilmelidir. Aksi takdirde, yapılan işlemler geçersiz sayılabilir ya da sonradan açılacak davalarla karşı karşıya kalınabilir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title