Manevi Tazminat: Yaralı Yakınlarının Hakları
Giriş
Haksız fiiller, trafik kazaları, iş kazaları veya çeşitli hukuka aykırı eylemler sonucunda yalnızca zarar gören kişi değil, onun yakın çevresi de manevi açıdan ağır şekilde etkilenebilir. Özellikle bir kazada yaralanan kişinin yakınlarının yaşadığı acı ve ıstırap, Türk hukuk sisteminde manevi tazminat hakkı kapsamında telafi edilmeye çalışılmaktadır.
Türk Borçlar Kanunu (TBK), Yargıtay kararları ve Anayasa Mahkemesi içtihatları, zarar gören kişinin ailesine manevi tazminat hakkı tanınmasının temel dayanaklarını oluşturur. Bu makalede yaralı yakınlarının manevi tazminat hakkı, hukuki dayanaklar, başvuru yolları ve uygulamadaki sorunlar detaylı olarak incelenecektir.
1. Manevi Tazminat Kavramı
Manevi tazminat, kişinin uğradığı bedensel veya ruhsal zarar nedeniyle yaşadığı elem ve ıstırabın giderilmesi amacıyla ödenen bir miktar paradır. TBK m.56’ya göre:
-
Ağır bedensel zarar durumunda zarar görenin yakınları da uygun miktarda manevi tazminat talep edebilir.
-
Bu tazminat, maddi bir zararı karşılamaktan ziyade manevi huzursuzluğu telafi etmeyi hedefler.
Yargıtay kararlarında, “yaralanan kişinin ailesinin de manevi tazminat talep edebileceği” vurgular.
2. Yaralı Ailesinin Manevi Tazminat Hakkının Hukuki Dayanakları
2.1. Türk Borçlar Kanunu (TBK)
-
TBK m.56/2: “Ağır bedensel zarar veya ölüm halinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.”
Bu düzenleme, yalnızca ölüm değil, ağır yaralanma durumlarında da aile bireylerinin manevi tazminat hakkını tanır.
2.2. Anayasa
-
Anayasa m.17: “Herkes, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.”
Yakınlarının uğradığı travmalar da bu hakkın ihlali olarak değerlendirilir.
2.3. Yargıtay İçtihatları
Yargıtay, ağır yaralanma sonucu aile bireylerinin duygusal olarak sarsılmasını, manevi tazminat hakkı doğuran bir unsur olarak kabul eder.
-
Yargıtay 4. HD, 2017/3687 E., 2019/2561 K. kararında, trafik kazasında ağır yaralanan bir kişinin anne, baba ve kardeşlerine manevi tazminat verilmesi gerektiği onanmıştır.
3. Kimler Manevi Tazminat Talep Edebilir?
TBK m.56’ya göre, “yakınlar” kavramı geniş yorumlanmaktadır:
-
Anne ve baba, eş ve çocuklar: Kesinlikle tazminat talep hakkına sahiptir.
-
Nişanlı, kardeş, büyükanne ve büyükbaba: Yargıtay uygulamalarında, kazadan etkilenme derecesine göre bu kişiler de tazminat talep edebilir.
-
Beraber yaşanan hallerde fiili yakınlık: Uzun süreli hayat arkadaşı veya bakım sağlayan yakınlar da istisnai olarak tazminat hakkına sahip olabilir.
4. Manevi Tazminatın Koşulları
4.1. Ağır Bedensel Zarar
Manevi tazminat hakkı, ancak ağır yaralanma durumlarında doğar. Örneğin:
-
Kalıcı sakatlık,
-
Uzuv kaybı,
-
Yüzde veya bedende kalıcı iz,
-
Uzun süreli yoğun tedavi gerektiren durumlar.
Ancak, basit tıbbi müdahaleyle giderilebilecek hafif yaralanmalar için yakınlara manevi tazminat verilmesinin hukuken mümkün olmadığı belirtilmiştir.
4.2. İlliyet Bağı
Yaralanma ile manevi zarar arasında bir neden-sonuç ilişkisi olmalıdır. Yani yakınların yaşadığı acının doğrudan kazadan kaynaklanması gerekir.
4.3. Haksız Fiil veya Kusur
Olayın sorumlusu olan kişi veya kurumun kusuru bulunmalıdır. Kusursuz sorumluluk hallerinde de (örneğin tehlike sorumluluğu) tazminat davası açılabilir.
5. Manevi Tazminatın Miktarı ve Hesaplama
Manevi tazminat miktarı, hakimin takdirine bağlıdır. Belirlenirken:
-
Yaralanmanın ağırlığı,
-
Yakınların olaydan etkilenme derecesi,
-
Tarafların ekonomik ve sosyal durumu,
-
Yargıtay’ın emsal kararları dikkate alınır.
Yargıtay 4. HD, 2016/4786 E., 2018/3041 K. kararında, ağır yaralanma nedeniyle bir annenin yaşadığı manevi acının telafisi için 50.000 TL manevi tazminata hükmedilmiştir.
6. Manevi Tazminat Davası Nasıl Açılır?
6.1. Görevli ve Yetkili Mahkeme
-
Manevi tazminat davalarında Asliye Hukuk Mahkemesi veya olayın niteliğine göre Asliye Ticaret/Asliye Ceza Mahkemesi görevli olabilir.
-
Yetkili mahkeme, haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi veya davacının ikametgahı olabilir (HMK m.16).
6.2. Deliller ve İspat
-
Kaza raporları, doktor raporları, fotoğraflar, tanık beyanları.
-
Yaralanmanın ağırlığını kanıtlayan sağlık raporları önemlidir.
7. Zamanaşımı Süresi
Manevi tazminat davaları için zamanaşımı süreleri:
-
TBK m.72: Haksız fiillerde zarar ve faili öğrenmeden itibaren 2 yıl, her halde 10 yıl.
-
Trafik kazalarında Karayolları Trafik Kanunu uyarınca, ceza davasına tabi zamanaşımı süreleri de uygulanabilir.
8. Uygulamada Yaralı Ailesinin Tazminat Hakkı
Uygulamada, özellikle trafik kazaları ve iş kazaları sonrasında yaralı yakınlarının manevi tazminat talepleri artmaktadır. Yargıtay, son yıllarda bu talepleri geniş yorumlayarak:
-
Ağır yaralanmalarda aile bireylerinin tazminat talebine olumlu yaklaşmaktadır.
-
Ancak basit yaralanmalarda manevi tazminata hükmedilmemektedir.
9. İş Kazalarında Yaralı Ailesinin Manevi Tazminat Hakkı
İş kazalarında yalnızca işçi değil, işçinin ailesi de manevi tazminat talep edebilir. Yargıtay 21. HD, 2017/2684 E., 2019/4325 K. kararında, iş kazasında ağır yaralanan işçinin eşi ve çocuklarına ayrı ayrı manevi tazminat verilmesi gerektiğine hükmedilmiştir.
10. Uygulamadaki Sorunlar
-
Manevi tazminat miktarlarının düşük belirlenmesi.
-
Yaralı yakınlarının haklarının bilinmemesi.
-
İspat güçlüğü ve bilirkişi raporları arasındaki çelişkiler.
-
Zamanaşımı sürelerinin kaçırılması.
Sonuç
Yaralı ailesinin manevi tazminat hakkı, Türk hukukunda özellikle ağır yaralanma durumlarında tanınan önemli bir haktır. TBK m.56, Yargıtay kararlarıyla birlikte, yaralı yakınlarının yaşadığı derin üzüntünün bir nebze telafi edilmesi için hukuki koruma sağlamaktadır.
Ancak tazminat miktarlarının belirlenmesinde hakimin takdirine geniş yer verilmesi, uygulamada farklılık yaratabilmektedir. Bu nedenle, yaralı yakınlarının hak kaybına uğramaması için alanında uzman bir avukattan destek alması önemlidir.
About Post Author
