Dolandırıcılık ve Nitelikli Dolandırıcılık Arasındaki Sınır Nerede Başlar?

1. Giriş

Dolandırıcılık suçu, bireylerin malvarlığına yönelik en sık karşılaşılan haksız fiillerden biridir. Türk Ceza Kanunu’nun 157. ve 158. maddeleri, dolandırıcılık suçunu ve bu suçun nitelikli hâllerini düzenlemektedir. Ancak uygulamada, basit dolandırıcılık ile nitelikli dolandırıcılık arasındaki sınır her zaman net değildir. Failin kullandığı yöntem, hile derecesi ve mağdurun güveninin nasıl kötüye kullanıldığı, suçun nitelendirilmesinde belirleyici unsurlardır.

Bu makalede, dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık arasındaki fark, Yargıtay kararları ve uygulamadaki yorumlar çerçevesinde incelenecektir.

2. Dolandırıcılık Suçunun Temel Unsurları (TCK m.157)

TCK m.157‘ye göre dolandırıcılık suçu:
“Bir kimseyi, kandırabilecek nitelikte hileli davranışlarla aldatıp, onun veya başkasının zararına, kendisine veya başkasına yarar sağlamak” şeklinde tanımlanmıştır.

Unsurlar:

Hileli hareket: Failin, mağduru yanıltabilecek derecede ustaca ve aldatıcı bir davranışta bulunması gerekir.
Mağdurun aldatılması: Hileli davranış mağdurun iradesini etkileyerek hatalı karar vermesine yol açmalıdır.
Menfaat sağlanması: Failin kendisine veya üçüncü bir kişiye çıkar elde etmesi ve mağdurun malvarlığında zarar doğması gerekir.

Basit dolandırıcılıkta, bu unsurların oluşması yeterlidir. Failin davranışları, olağan bir dikkat ve özen gösteren bir kişiyi aldatabilecek nitelikte olmalıdır.

3. Nitelikli Dolandırıcılık (TCK m.158)

TCK m.158, dolandırıcılığın “nitelikli hâllerini” düzenler ve daha ağır ceza öngörür. Bu maddeye göre, dolandırıcılık suçunun belirli şartlarda işlenmesi hâlinde ceza artırılır. Nitelikli dolandırıcılıkta kullanılan yöntemler, mağdurun güvenini daha derin ve sistematik biçimde sarsar.

Nitelikli Hâllere Örnekler:

Kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması (m.158/1-a).
Dini duyguların istismar edilmesi (m.158/1-b).
Kamu görevlisi veya kamu görevlisi gibi tanıtılarak işlenmesi (m.158/1-d).
Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması (m.158/1-f).
Ticaret veya meslek ilişkisinden doğan güvenin kötüye kullanılması (m.158/1-h).

Bu durumlarda ceza, 4 yıldan 10 yıla kadar hapis ve adli para cezasıdır. Dolandırıcılık suçunun nitelikli hâle dönüşmesi, failin daha organize, planlı ve toplumsal güveni zedeleyen yöntemler kullanmasıyla ortaya çıkar.

4. Basit Dolandırıcılık ile Nitelikli Dolandırıcılık Arasındaki Sınır

Temel Fark:

Basit dolandırıcılıkta aldatma eylemi genellikle kişisel bir ilişki veya anlık bir hile ile sınırlıdır.
Nitelikli dolandırıcılıkta ise fail, toplumun genel güvenini suistimal eden araçlar veya yöntemler kullanır.

Yargıtay’ın Kriterleri

Yargıtay 15. Ceza Dairesi, E.2017/4657, K.2019/1083:
Failin kendisini polis veya savcı olarak tanıtıp para talep etmesi, kamu görevlisi sıfatının kötüye kullanılması nedeniyle nitelikli dolandırıcılıktır.
Yargıtay 11. Ceza Dairesi, E.2019/4567, K.2020/732:
İnternet üzerinden sahte ilan vererek para almak, bilişim sisteminin araç olarak kullanılması nedeniyle nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilmiştir.

Örnek Senaryolar:

Basit Dolandırıcılık:
Bir esnafın, malın kalitesini olduğundan daha iyi göstererek satışı sağlaması.
Nitelikli Dolandırıcılık:
Banka müşteri bilgilerini taklit ederek sahte link göndermek, telefonla kendini savcı olarak tanıtmak, dini inançları sömürerek para toplamak.

5. Hile Derecesi ve İnandırıcılık

Hilenin yoğunluğu, basit ve nitelikli dolandırıcılık arasındaki sınırı belirleyen ana faktördür. Basit dolandırıcılıkta failin kullandığı yöntem, günlük hayatta karşılaşılabilecek basit kandırma taktikleri iken, nitelikli dolandırıcılıkta örgütlü ve sistematik hareket söz konusudur. Özellikle dijital ortamda yapılan sahte banka siteleri veya oltalama (phishing) eylemleri, Yargıtay tarafından genellikle nitelikli dolandırıcılık kabul edilir.

6. Dolandırıcılık Suçlarında İspat ve Delil

Dolandırıcılık suçlarında delil toplama aşaması önemlidir. Sosyal medya mesajları, e-posta yazışmaları, banka dekontları, ses kayıtları ve tanık beyanları önemli rol oynar.
Bilişim sistemleri aracılığıyla işlenen dolandırıcılıklarda, BTK ve siber suçlarla mücadele birimlerinin raporları delil olarak değerlendirilir.

7. Ceza Miktarları ve Uzlaştırma

Basit dolandırıcılık (TCK m.157): 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezası.
Nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158): 4 yıldan 10 yıla kadar hapis ve adli para cezası.

Basit dolandırıcılık suçu, genelde uzlaştırma kapsamındadır. Ancak nitelikli dolandırıcılık, kamu yararı gereği uzlaştırma kapsamı dışında kalmaktadır.

8. Sonuç

Dolandırıcılık suçu, basit veya nitelikli hâlde işlense de, mağdurun malvarlığına yönelen ciddi bir tehlike doğurur. Nitelikli dolandırıcılık, kullanılan yöntemlerin toplumda yarattığı güven erozyonu nedeniyle daha ağır cezalandırılır. Failin kamu kurumlarının saygınlığını kullanması, dini duyguları sömürmesi veya bilişim sistemleri aracılığıyla organize hareket etmesi, suçu nitelikli hâle dönüştürür.

Uygulamada sınırın tespiti, failin kullandığı aracın niteliği ve mağdur üzerindeki aldatma etkisinin yoğunluğuna göre yapılır. Yargıtay, her olayı somut olayın özelliklerine göre değerlendirmekte ve hile unsuru ile kamu güvenini sarsma derecesini esas almaktadır.

Single Blog Title