Hakaret Suçu, Şartları ve Cezası Nedir?
Hakaret Suçu, Şartları ve Cezası: Hukuki Çerçeve, Yargıtay Kararları ve Güncel Uygulama Sorunları
Hakaret suçu, bireyin onur, şeref ve saygınlığını korumayı amaçlayan en temel ceza hukuku düzenlemelerinden biridir. Günümüzde sosyal medyanın ve dijital platformların yaygınlaşmasıyla birlikte hakaret suçu hem yüz yüze ilişkilerde hem de çevrim içi ortamda en sık rastlanan suç tiplerinden biri haline gelmiştir. Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) hakaret suçu TCK m. 125-131 arasında düzenlenmiş ve mağdurun manevi değerlerini ihlal eden her türlü söz, yazı, işaret veya eylem bu kapsamda değerlendirilmiştir.
1. Hakaret Suçunun Tanımı (TCK m. 125)
TCK m. 125’e göre:
“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden ya da sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.”
Hakaret suçunun iki temel unsuru vardır:
-
Somut fiil veya olgu isnadı: Kişiye gerçeğe aykırı ve onur kırıcı bir eylem atfetmek.
-
Sövme: Kişinin onurunu zedeleyecek küfür, aşağılama veya hakaret içerikli ifadeler kullanmak.
2. Hakaret Suçunun Unsurları
2.1. Fail ve Mağdur
Hakaret suçu herkes tarafından işlenebilir. Mağdur ise, onuruna saldırılan gerçek kişidir. Tüzel kişilere karşı hakaret mümkün değildir; ancak tüzel kişinin yöneticilerine hakaret edilirse suç oluşur.
2.2. Hareket ve Beyan
-
Hakaret, sözlü, yazılı veya görsel yollarla işlenebilir.
-
Sosyal medyada yapılan paylaşımlar, mesajlaşma uygulamaları veya e-posta ile hakaret de bu kapsamdadır.
2.3. Mağdurun Rencide Olma Şartı
Kullanılan söz veya hareketin, toplumda onur kırıcı kabul edilebilecek derecede olması gerekir. Basit eleştiriler, ağır yorumlar veya mizahi ifadeler hakaret sayılmaz.
3. Hakaret Suçunun Nitelikli Hâlleri
TCK m. 125/3’e göre;
-
Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret: Ceza 1 yılın altına inemez.
-
Dini değerlerin aşağılanması: Ceza artırılır.
-
Alenen hakaret: Suç aleni ortamda (örneğin sosyal medyada) işlenirse ceza 1/6 oranında artırılır.
-
Kişinin gıyabında hakaret: Üçten fazla kişiyle ihtilat halinde yapılırsa hakaret sayılır.
4. Hakaret Suçunun İstisnaları
Bazı durumlarda hakaret niteliğinde gibi görünen ifadeler suç teşkil etmez:
-
Eleştiri Hakkı: Kişinin kamuya mal olmuş davranışları ağır fakat hakaret içermeyen şekilde eleştirilebilir.
-
Hukuka Uygunluk Sebepleri: İlgili kişinin rızası veya savunma hakkının kullanılması gibi durumlar hakaret suçunu ortadan kaldırabilir.
-
Kamu Yararı: Gazetecilik faaliyetlerinde doğru bilgi ve kamu yararı varsa hakaret oluşmayabilir.
5. Hakaret Suçunun Cezası
-
Basit hakaret: 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası.
-
Aleni hakaret: Ceza 1/6 oranında artırılır.
-
Kamu görevlisine hakaret: 1 yılın altına inemez.
-
Karşılıklı hakaret (TCK m. 129): Taraflardan biri hakarete karşılık vermişse ceza indirilebilir veya cezasızlık uygulanabilir.
6. Yargıtay Kararları Işığında Hakaret
Yargıtay 18. Ceza Dairesi, E. 2019/3282 K. 2020/1547:
“Sanığın sosyal medyada mağdurun onurunu hedef alan küfürlü paylaşımı hakaret suçunu oluşturur. Aleni ortamda işlendiği için ceza artırılmıştır.”
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2018/1134 K. 2019/632:
“Basit bir eleştiri veya kaba hitap tarzı hakaret suçunun unsurlarını oluşturmaz. İfade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmelidir.”
Yargıtay 4. Ceza Dairesi, E. 2020/3271 K. 2021/944:
“Mağdurun şeref ve saygınlığını hedef alan sözcüklerin, toplumca ağır hakaret olarak kabul edilmesi yeterlidir.”
7. AİHM İçtihatları
AİHM, hakaret suçunu AİHS m. 10 (ifade özgürlüğü) ile özel hayatın korunması (m. 8) arasında bir denge unsuru olarak görür.
-
Lingens v. Avusturya (1986): Kamu yararı içeren eleştiriler, hakaret sınırlarını aşsa bile ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmelidir.
-
Eon v. Fransa (2013): Kamu görevlilerini sert şekilde eleştirmek, demokratik toplumda ifade özgürlüğü kapsamında kabul edilebilir.
-
Dink v. Türkiye (2010): Gazetecilik faaliyetinde ifade özgürlüğü sınırlarının geniş tutulması gerektiği vurgulanmıştır.
AİHM’e göre, ifade özgürlüğü demokratik bir toplumun temel unsuru olsa da, hakaret niteliğinde aşağılayıcı ifadeler bu özgürlüğün koruma alanı dışında kalabilir.
8. Günümüzde Hakaret Suçunda Karşılaşılan Sorunlar
8.1. Sosyal Medya Hakaretleri
Twitter, Instagram ve Facebook gibi platformlarda yazılan yorumlar, çoğu zaman hızla yayılır ve mağdur üzerinde ciddi manevi zarar yaratır.
8.2. İfade Özgürlüğü ve Hakaret Ayrımı
Eleştirinin hakaret sayılıp sayılmadığı konusunda yargı kararlarında farklılıklar görülebilir. Kamuya mal olmuş kişilere yönelik eleştirilerde sınır daha geniştir.
8.3. Dijital Delillerin Toplanması
Hakaret içerikli mesajların ekran görüntüsü, IP adresi tespiti ve sosyal medya şirketlerinden bilgi alınması, uygulamada zaman zaman sorun teşkil etmektedir.
9. Hakaret Suçunda Şikâyet ve Uzlaşma
Hakaret suçları şikâyete tabidir. Mağdur, fiili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet hakkını kullanmalıdır.
Hakaret suçu uzlaşma kapsamındadır; taraflar uzlaşırsa dava düşer.
10. Hakaret Suçunu Önlemek İçin Öneriler
-
Dijital farkındalık artırılmalı, sosyal medya kullanıcıları bilgilendirilmelidir.
-
İfade özgürlüğü ile hakaret sınırı, Yargıtay ve AİHM içtihatları ışığında netleştirilmelidir.
-
Uzlaşma süreçleri etkin şekilde yürütülerek taraflar arasında dostane çözümler sağlanmalıdır.
11. Yargıtay ve AİHM Perspektifinin Karşılaştırılması
-
Yargıtay, somut olayın koşullarına göre hakaret ve eleştiri arasındaki ayrımı yapar.
-
AİHM, ifade özgürlüğüne geniş bir alan tanır ancak kişilik haklarının korunması gerektiğini de vurgular.
Her iki mahkeme de, demokratik toplum düzeninde bireyin onur ve saygınlığının korunmasını temel ilke olarak kabul eder.
12. Sonuç
Hakaret suçu, bireylerin onur ve saygınlığını korurken ifade özgürlüğüyle hassas bir dengede yer alır. Dijital çağın getirdiği iletişim imkanları, bu suçun kapsamını genişletmiş ve mahkemeler açısından yeni yorumlar gerektirmiştir.
TCK m. 125, hem mağdurun kişilik haklarını hem de demokratik toplum düzenini korumak amacıyla düzenlenmiştir. Günümüzde sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçlarının artması, hem yasal düzenlemelerin hem de bireysel farkındalığın önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Gözdenur Turna
About Post Author
