Dolandırıcılık Suçu Nedir?

Dolandırıcılık Suçu: Hukuki Çerçeve, Yargıtay Kararları ve Güncel Uygulama Sorunları

Dolandırıcılık suçu, toplumda güven duygusunu zedeleyen, ekonomik çıkar elde etme amacıyla gerçekleştirilen aldatıcı davranışlar bütünüdür. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 157 ve 158. maddelerinde düzenlenen dolandırıcılık, hem malvarlığına hem de toplum düzenine yönelen ağır bir suç olarak kabul edilir. Günümüzde dijital platformların artmasıyla birlikte dolandırıcılık yöntemleri çeşitlenmiş, internet ve telefon üzerinden yapılan yeni dolandırıcılık türleri (örneğin banka hesaplarına yönelik siber saldırılar, sahte alışveriş siteleri) önemli bir sorun haline gelmiştir.

1. Dolandırıcılık Suçunun Tanımı ve Unsurları

TCK m. 157 hükmü, basit dolandırıcılığı şu şekilde tanımlar:
“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına yarar sağlayan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”

Bu tanıma göre suçun unsurları şunlardır:

Hileli davranış: Fail, mağduru aldatmak amacıyla gerçeğe aykırı beyan veya sahte hareketlerde bulunur.
Aldatma yeteneği: Failin davranışı mağdur üzerinde gerçekçi bir aldatma etkisi yaratmalıdır.
Zarar: Mağdurun veya üçüncü kişinin malvarlığında eksilme meydana gelmelidir.
Yarar sağlama: Fail ya da üçüncü kişi bu hileli fiil sonucu menfaat elde eder.

2. Nitelikli Dolandırıcılık (TCK 158)

TCK 158, dolandırıcılığın bazı şekillerini daha ağır cezalarla düzenler.
Nitelikli dolandırıcılık halleri arasında şunlar yer alır:

Kamu kurumlarının araç olarak kullanılması,
Banka veya kredi kurumlarının kullanılması,
Sigorta bedeli almak amacıyla dolandırıcılık,
Bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması,
Tacir veya şirket yöneticisi sıfatıyla dolandırıcılık,
Dini duyguların istismarı,
Kamu görevlisi gibi davranarak dolandırıcılık.

Bu durumlarda ceza 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezasıdır.

3. Dolandırıcılıkta Hile Kavramı

Hile, dolandırıcılık suçunun temel unsurudur. Hilenin, mağdurun iradesini sakatlayacak derecede aldatıcı ve inandırıcı nitelikte olması gerekir. Basit bir yalan, tek başına dolandırıcılık oluşturmaz.

Örneğin:

Sahte belgelerle işlem yapmak,
Kendini kamu görevlisi olarak tanıtıp para almak,
Sahte çek veya senet düzenlemek, hileli davranış sayılır.

4. Yargıtay Kararları Işığında Dolandırıcılık

Yargıtay 15. Ceza Dairesi, E. 2019/3742 K. 2020/1756:
“Sanığın sahte kimlikle mağdurun adına kredi çekmesi, nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturur.”

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2018/342 K. 2019/132:
“Mağdurun bilgisayarına uzaktan erişim sağlanarak banka hesabının boşaltılması, bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle dolandırıcılık suçuna vücut verir.”

Yargıtay 11. Ceza Dairesi, E. 2020/2811 K. 2021/751:
“Sigorta bedeli almak amacıyla kasıtlı olarak kaza yapmak, nitelikli dolandırıcılıktır.”

5. AİHM İçtihatları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), dolandırıcılık suçuna doğrudan odaklanmasa da adil yargılanma hakkı (AİHS m. 6) ve mülkiyet hakkı (AİHS Ek Protokol m. 1) bağlamında dolandırıcılık olaylarında mağdurların haklarını korumaktadır.

Grifhorst v. Fransa (2009): Dolandırıcılık mağdurlarının zararlarının giderilmesi için etkili yargı yollarının sağlanması gerektiği vurgulanmıştır.
Oztürk v. Türkiye (1999): Ceza yargılamasında delil toplama ve savunma haklarının ihlal edilmesi, adil yargılama hakkının ihlali olarak kabul edilmiştir.

6. Günümüzde Dolandırıcılık Yöntemleri

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte dolandırıcılık suçunun şekilleri de değişmiştir:

Telefon Dolandırıcılığı: Kendini polis, savcı veya banka çalışanı olarak tanıtan kişiler tarafından yapılan dolandırıcılıklar.
Sosyal Medya Dolandırıcılığı: Sahte profillerle yatırım vaadi, sahte ürün satışı gibi yöntemler.
Online Alışveriş Dolandırıcılığı: Sahte e-ticaret siteleri veya ikinci el platformlar aracılığıyla yapılan dolandırıcılıklar.
Kripto Para Dolandırıcılığı: Sahte kripto para projeleri veya yatırım tavsiyesi kisvesiyle yapılan dolandırıcılıklar.
Bankacılık Dolandırıcılığı: Phishing ve oltalama e-postaları ile banka bilgileri ele geçirilerek yapılan para transferleri.

7. Dolandırıcılık Suçunda Şikayet ve Zamanaşımı

Dolandırıcılık suçları kural olarak şikâyete tabi değildir. Ancak bazı basit hallerinde şikâyet koşulu aranabilir.
Zamanaşımı süresi: 8 yıldır (TCK m. 66).
Mağdurun şikayeti, soruşturma ve kovuşturma sürecinde delillerin toplanması açısından önemlidir.

8. Cezai Yaptırımlar ve Mağdurun Hakları

Basit dolandırıcılık: 1-5 yıl hapis ve adli para cezası.
Nitelikli dolandırıcılık: 3-10 yıl hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası.
Mağdurun tazminat hakkı: Haksız fiil nedeniyle uğranılan maddi ve manevi zararların giderilmesi için ayrıca hukuk davası açılabilir.

9. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Dijital Dolandırıcılıkta Delil Sorunu: İnternet üzerinden yapılan dolandırıcılıklarda IP adresi ve dijital kanıtların toplanması güçleşmektedir.
Küresel Suçlar: Uluslararası dolandırıcılık ağlarının takibi için ülkeler arası işbirliği gerekmektedir.
Mağdurların Bilinçsizliği: Özellikle yaşlı bireyler ve teknolojiye uzak kişiler, dolandırıcılara karşı daha savunmasızdır.

10. Dolandırıcılık Suçunu Önlemek İçin Öneriler

Toplumsal bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmeli.
Bankalar ve e-ticaret platformları, güvenlik protokollerini sıkılaştırmalı.
Adli bilişim uzmanlığı alanında teknik personel sayısı artırılmalı.
Kripto para ve dijital varlık düzenlemeleri, dolandırıcılığın önüne geçecek şekilde netleştirilmeli.

11. Yargıtay ve AİHM Perspektiflerinin Karşılaştırılması

Yargıtay, dolandırıcılık suçunda hile kavramını dar yorumlayarak sıradan yalanları değil, aldatma yeteneği olan fiilleri suç kapsamında değerlendirir.
AİHM, dolandırıcılıkla bağlantılı mülkiyet hakkı ihlallerinde etkili başvuru yollarının sağlanmamasını hak ihlali olarak görür.
Her iki mahkeme de hak arama özgürlüğünü ve delillerin güvenilirliğini vurgular.

12. Sonuç

Dolandırıcılık suçu, günümüzde özellikle dijital alanlarda çeşitlenerek büyük bir toplumsal sorun haline gelmiştir. TCK 157 ve 158, bu suçu kapsamlı şekilde düzenlerken Yargıtay kararları ve AİHM içtihatları, uygulamada önemli rehberlik sağlar.

Öneri:

Mağdurların hızlı şekilde savcılığa başvurması,
İnternet dolandırıcılıklarına karşı bilinçlenme kampanyaları,
Dijital delil toplama ve analiz süreçlerinin geliştirilmesi, dolandırıcılık suçunun önlenmesinde kritik rol oynar.

Gözdenur Turna

Single Blog Title