Kanada’da Göçmenlikte Ayrımcılık ve Hak İhlallerine Karşı Hukuki Koruma Var mı?

1. Giriş

Kanada, çok kültürlü yapısıyla bilinen ve göçmenleri topluma entegre etmeye yönelik geniş bir hukuki çerçeve geliştirmiş bir ülkedir. Ancak göçmenlerin Kanada’da karşılaşabileceği ayrımcılık, dışlanma veya hak ihlalleri tamamen ortadan kalkmış değildir. Bu tür ihlallere karşı etkili bir hukuki koruma mekanizması, anayasal hakların, federal yasaların, insan hakları düzenlemelerinin ve uluslararası hukuk normlarının birleşimiyle sağlanmaktadır. Bu makalede, Kanada’da göçmenlerin maruz kalabileceği ayrımcılıklara karşı hangi hukuki koruma yollarının mevcut olduğu detaylı şekilde ele alınacaktır.

2. Göçmenlik ve Ayrımcılığın Tanımı

2.1. Göçmen Statüsü Nedir?

Kanada’da göçmenlik; daimi oturum izni, geçici çalışma veya eğitim vizesi, iltica statüsü ya da sponsorlu aile üyeliği gibi çeşitli hukuki temellere dayanabilir. Her bir statünün tanıdığı haklar ve sınırlamaları farklıdır.

2.2. Ayrımcılığın Tanımı

Ayrımcılık, bireylerin ırkı, etnik kökeni, dini inancı, dili, cinsiyeti, engellilik durumu veya göçmenlik statüsü gibi nedenlerle farklı muameleye maruz kalmasıdır. Kanada İnsan Hakları Yasası (“Canadian Human Rights Act”), bu tür ayrımcılığı yasaklamaktadır.

3. Kanada Anayasası ve Göçmen Hakları

Kanada Anayasası’nın temel hak ve özgürlükleri düzenleyen kısmı olan Kanada Haklar ve Özgürlükler Şartı (Canadian Charter of Rights and Freedoms), tüm bireylerin eşitlik hakkını güvence altına alır. Anayasa’nın 15. maddesi şu hükmü içerir:

“Herkes yasa önünde eşittir ve yasalar tarafından eşit şekilde korunma ve eşit muamele hakkına sahiptir.”

Bu madde uyarınca göçmenler, vatandaşlarla eşit muamele görme hakkına sahiptir. Ayrımcılık, yalnızca devlet tarafından değil, özel sektör uygulamalarıyla da gerçekleşebileceğinden, anayasal korumanın sınırları bazen mahkeme içtihatlarıyla genişletilmektedir.

4. Federal ve Eyalet Düzeyinde Koruma Mekanizmaları

4.1. Canadian Human Rights Act

Federal düzeyde yürürlükte olan Canadian Human Rights Act, ırk, etnik köken, cinsiyet, yaş, engellilik gibi nedenlerle yapılan ayrımcılığı yasaklamaktadır. Bu yasa; işverenler, mal ve hizmet sağlayıcılar, barınma gibi temel haklarla ilgili alanlarda uygulanmaktadır.

Göçmenlerin işyerinde ayrımcılığa uğraması veya hizmet sağlayıcılar tarafından reddedilmesi durumunda şikayet edebilecekleri kurum, Kanada İnsan Hakları Komisyonu (Canadian Human Rights Commission)’dur.

4.2. Eyalet İnsan Hakları Yasaları

Ontario, British Columbia, Quebec gibi eyaletlerin kendi insan hakları kodları bulunmaktadır. Bu yasalar, göçmenlerin barınma, eğitim, sağlık hizmetleri, iş yaşamı gibi alanlarda uğrayabileceği ayrımcılığa karşı özel düzenlemeler içerir.

Örneğin, Ontario Human Rights Code, göçmenlere karşı yapılan ayrımcı işten çıkarmaların ya da konut reddinin açıkça yasak olduğunu belirtir.

5. Hak İhlalleri Durumunda Başvuru Yolları

5.1. İnsan Hakları Komisyonları

Göçmenler, kendilerine karşı yapılan ayrımcı işlemler nedeniyle federal veya eyalet insan hakları komisyonlarına başvurabilirler. Şikayet usulü yazılı şekilde yapılmakta olup, davalıdan savunma istenir ve gerekirse uzlaşma toplantısı düzenlenir.

5.2. Federal Mahkemeler ve İdari Yollar

Göçmenlerin maruz kaldığı hak ihlalleri, bazen göçmenlik statülerine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda, örneğin bir sınır dışı kararı ayrımcılık içeriyorsa, Federal Court of Canada nezdinde iptal davası açılabilir.

Ayrıca, ayrımcı uygulamaların göçmenlik başvurularına etkisi varsa, İltica Kurulu (Immigration and Refugee Board) veya Göçmenlik, Mülteciler ve Vatandaşlık Kanada (IRCC) önünde süreç durdurulabilir.

5.3. Ceza ve Tazminat Yolları

Ayrımcılık ağır nitelikteyse (örneğin nefret suçu, sözlü veya fiziksel saldırı gibi), olay ceza yargılamasına konu olabilir. Ayrıca ayrımcılık nedeniyle manevi zarar gören kişi, medeni hukuk yollarına başvurarak tazminat talep edebilir.

6. Uluslararası Hukuki Dayanaklar

Kanada, çeşitli uluslararası sözleşmelere taraftır ve bu sözleşmeler doğrultusunda göçmen haklarını korumakla yükümlüdür. Bunlar arasında şunlar yer almaktadır:

• Birleşmiş Milletler Mülteciler Sözleşmesi (1951)

• Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına Dair Uluslararası Sözleşme (ICERD)

• Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (ICCPR)

Bu sözleşmeler, Kanada iç hukukuna entegre edilerek göçmenler lehine yorumlanmaktadır.

7. Ayrımcılık Türleri ve Somut Örnekler

7.1. İş Yerinde Ayrımcılık

Göçmenlerin isim, aksan ya da kültürel kimlikleri nedeniyle işe alınmaması veya maaşlarında eşitsizlik uygulanması, sık karşılaşılan hak ihlalleri arasındadır.

7.2. Barınma Hakkı

Konut kiralama sırasında göçmen olduğunun öğrenilmesiyle birlikte kiralama taleplerinin reddedilmesi, insan hakları kodlarının ihlali anlamına gelir.

7.3. Kamu Hizmetlerine Erişimde Eşitsizlik

Sağlık, eğitim ya da sosyal yardımlara erişimde sistematik dışlama veya dil temelli ayrımcılık yapılması da şikayet konusu olabilir.

8. Koruma Mekanizmalarının Sınırları ve Eleştiriler

Her ne kadar yasal metinler ayrımcılığa karşı koruma sağlasa da, uygulamada karşılaşılan yapısal sorunlar da mevcuttur. Göçmenler, haklarını bilmedikleri veya çekinerek şikayet mekanizmasına başvurmadıkları için mağduriyetler devam edebilmektedir.

Ayrıca yargı ve idare tarafından verilen bazı kararlarda ayrımcılığı dolaylı şekilde meşrulaştıran içtihatlara da rastlanabilmektedir.

9. Sonuç ve Değerlendirme

Kanada, göçmenlere yönelik ayrımcılığı hukuki düzlemde yasaklayan güçlü bir mevzuata sahiptir. Anayasa, federal yasalar, eyalet düzenlemeleri ve uluslararası sözleşmeler, göçmenlerin insan onuruna yaraşır şekilde yaşamalarını temin etmeyi amaçlamaktadır.

Ancak uygulamadaki aksaklıklar, hukuki korumanın etkinliğini sınırlayabilmektedir. Bu nedenle hem hukuki okuryazarlığın artırılması hem de insan hakları kurumlarının daha aktif rol alması gerekmektedir.