Kanada’da Göçmenlerin Konut Alma Hakları Hukuken Güvence Altında mı?

GİRİŞ

Kanada, çok kültürlü yapısı ve göçmen dostu politikaları ile dünya genelinden birçok bireyin yeni bir yaşam kurmak için tercih ettiği bir ülkedir. Ancak göçmenlerin topluma entegrasyonu, yalnızca oturum ve çalışma izinleri ile sınırlı değildir. Sosyal ve ekonomik yaşamın önemli bir unsuru olan konut edinme hakkı, göçmenlerin güvenli ve istikrarlı bir hayat kurabilmeleri açısından hayati önemdedir. Bu makalede, Kanada’da göçmenlerin konut alma hakları hukuki çerçevede incelenecek, anayasal güvence, federal ve eyalet düzeyindeki düzenlemeler, ayrımcılığa karşı koruma mekanizmaları ve yasal sınırlamalar detaylandırılacaktır.

1. GÖÇMENLİK STATÜSÜNE GÖRE KONUT EDİNME HAKKI

1.1 Kalıcı Oturum Sahipleri (Permanent Residents)

Kalıcı oturum izni sahibi bireyler, Kanada vatandaşlarıyla aynı haklara sahiptirler (seçme-seçilme hakkı ve bazı kamu görevleri hariç). Emlak satın alma ve kiralama işlemleri konusunda herhangi bir yasal kısıtlama bulunmamaktadır. Noter tasdiki, tapu kaydı ve vergi beyanı gibi işlemlerle bir konut veya arsa edinebilirler.

1.2 Geçici Oturum Sahipleri (Öğrenci, Çalışma Vizesi, Turist)

Geçici oturum sahibi kişiler de Kanada’da konut satın alabilirler. Ancak 1 Ocak 2023’te yürürlüğe giren “Prohibition on the Purchase of Residential Property by Non-Canadians Act” geçici olarak bazı sınırlamalar getirmiştir (bkz. 2.2).

2. YASAL MEVZUAT VE SINIRLAMALAR

2.1 Mülkiyet Hakkı Anayasal Bir Hak mıdır?

Kanada Anayasası’nda açıkça “mülkiyet hakkı” tanınmamaktadır. Ancak mülkiyet hakkı, “hukukun üstünlüğü” ve “adil yargılanma” ilkeleri kapsamında dolaylı olarak korunmaktadır. Emlak edinme hakkı ise daha çok federal yasa ve eyalet düzeyindeki düzenlemelere dayanır.

2.2 Yabancılara Konut Satışına Getirilen Geçici Yasak

“Non-Canadians Residential Property Purchase Prohibition Act”, 2023-2025 yılları arasında geçici olarak yürürlüğe girmiştir. Bu yasa, bazı istisnalar dışında yabancıların konut edinmesini kısıtlamıştır. Yasaya göre:

Kalıcı oturum sahipleri muaf tutulmuştur.
Geçici oturum izinleri olanlar, belirli şartları sağlamak kaydıyla (örneğin 3 yıllık eğitim veya çalışma geçmişi) ev alabilir.
Kurumsal yatırımcıların alımları sınırlandırılmıştır.

Bu yasa, konut fiyatlarının yerli halk aleyhine yükselmesini engelleme amacıyla getirilmiştir.

3. KANADA İNSAN HAKLARI YASASI VE KONUTTA AYRIMCILIK YASAĞI

3.1 Federal ve Eyalet İnsan Hakları Mevzuatı

Kanada’da ırk, etnik köken, din, cinsiyet, medeni hal, göçmenlik statüsü gibi gerekçelere dayalı konut kiralama veya satışında ayrımcılık hukuken yasaktır. Bu, hem federal düzeyde yürürlükte olan Canadian Human Rights Act hem de eyalet insan hakları yasaları (örneğin Ontario Human Rights Code) tarafından güvence altına alınmıştır.

3.2 Başvuru Hakkı ve Tazminat

Ayrımcılığa uğrayan bir göçmen:

İlgili İnsan Hakları Komisyonu’na şikayet başvurusunda bulunabilir.
Maddi ve manevi tazminat talep edebilir.
Kiralama veya satış işleminin iptaline yönelik mahkeme başvurusu yapabilir.

4. TAPU VE MÜLKİYET SİSTEMİ: GÖÇMENLERİN YARARLANABİLECEĞİ HUKUKİ MEKANİZMALAR

Kanada’da taşınmaz mallar, Torrens sistemi ile kayıt altına alınmaktadır. Her eyalette tapu kayıtları dijital olarak tutulmakta ve kamuya açıktır. Göçmenler:

Noter aracılığıyla satış sözleşmesi düzenleyebilir,
Gayrimenkul avukatlarıyla alım işlemlerini tamamlayabilir,
İpotek (mortgage) başvurusunda bulunabilir.

Yasal temsilci aracılığıyla yapılan işlemler, mülkiyetin geçerliliği açısından büyük önem taşır.

5. GÖÇMENLERİN KONUT KREDİSİ VE MORTGAGE HAKLARI

5.1 Krediye Erişim

Kanada’daki bankalar, kalıcı oturum sahiplerine yerli vatandaşlarla aynı koşullarda konut kredisi sunmaktadır. Ancak geçici oturum sahiplerinin kredi puanı, gelir beyanı ve banka geçmişi daha detaylı incelenmektedir.

5.2 Mortgage İstisnaları

Bazı eyaletlerde (örneğin British Columbia, Ontario) yabancıların mülkiyet ediniminde ek vergiler öngörülmektedir:

Foreign Buyer’s Tax (%15 ila %20 arası değişebilir)
Bu vergi, kalıcı oturum iznine sahip olmayanlar için geçerlidir.

6. SOSYAL KONUTLAR VE KAMUSAL DESTEK

Kanada’da düşük gelirli göçmenler için:

Social Housing (Sosyal Konut),
Rent-Geared-to-Income (RGI) (Gelirine Göre Kira),
Non-Profit Housing Associations üzerinden destek sunulmaktadır.

Başvurular eyalet hükümetlerine yapılmakta olup, oturum statüsü bu başvurularda belirleyici kriterlerden biridir.

7. ÖRNEK YARGI KARARLARI ve UYGULAMA

7.1 Ontario İnsan Hakları Komisyonu Kararı

Bir emlak ofisinin, Nijerya uyruklu bir kalıcı oturum sahibine “yerel müşterilere öncelik veriyoruz” diyerek ev göstermemesi üzerine yapılan başvuruda:

15.000 CAD manevi tazminata,
1 yıl süresince her ay insan hakları eğitimi alma zorunluluğuna,
Şirketin internet sitesine “ayrımcılık yapmadığını” ilan eden bir metin koyma yükümlülüğüne karar verilmiştir.

Bu karar, göçmenlerin konut alanında ayrımcılığa karşı ne kadar güçlü korunmaya sahip olduğunu göstermektedir.

SONUÇ

Kanada’da göçmenlerin konut alma hakları, federal yasalar, eyalet mevzuatı ve insan hakları koruması ile çok yönlü biçimde güvence altındadır. Kalıcı oturum sahipleri vatandaşlara eşit haklara sahipken, geçici oturum izni olan bireyler de belirli sınırlar içinde mülk edinebilmektedir. Ayrımcılığa karşı etkili denetim mekanizmaları ve örnek kararlar, Kanada’nın bu alandaki insan hakları duyarlılığını yansıtmaktadır. Ancak, geçici yasaklar ve ek vergiler gibi uygulamalar bazı durumlarda mülkiyet edinimini kısıtlayabilmektedir. Göçmenlerin hukuki danışmanlık alarak işlem yapmaları, bu sürecin güvenle yürütülmesini sağlar.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title