Kanada Göçmenlik Sürecinde Haksız Tutuklama Durumunda Tazminat Alınabilir mi?

1. Giriş

Kanada, göçmenler için dünyanın en cazip ülkelerinden biri olmasına karşın, bazı durumlarda göçmenlerin hukuki haklarının ihlal edildiği olaylar yaşanabilmektedir. Bunlardan biri de, sınır dışı edilme süreci veya iltica prosedürü kapsamında haksız tutuklamaya maruz kalmaktır. Bu yazıda, Kanada’da göçmenlerin haksız yere özgürlüklerinden yoksun bırakılması durumunda, tazminat talep etme olanakları ve izlenebilecek hukuki yollar ele alınmaktadır.

2. Göçmenlik Sisteminde Tutuklama Yetkisi

2.1. Hukuki Dayanaklar

Kanada’da tutuklama yetkisi göçmenlik bağlamında esasen Göçmenlik ve Mülteci Koruma Yasası (Immigration and Refugee Protection Act – IRPA) tarafından düzenlenmektedir. Bu yasaya göre, şu durumlarda bir kişi tutuklanabilir:

Kimliğini ispat edememesi (IRPA s.55)
Kaçma ihtimali varsa
Kamu güvenliği veya toplumsal düzen için tehdit oluşturuyorsa
Göçmenlik mahkemesince sınır dışı kararı alınmışsa ve infazı bekleniyorsa

2.2. Uygulamada Yaygın Tutuklama Sebepleri

Sahte evrak kullanımı
Vize ihlali (örn. öğrenci vizesiyle çalışmak)
Mülteci başvurusunun reddedilmesi sonrası takipsizlik
Deport işlemlerine direniş

Ancak, her tutuklama meşru ve hukuka uygun değildir.

3. Haksız Tutuklama Kavramı ve Değerlendirmesi

3.1. Tanım

Haksız tutuklama, bir kişinin özgürlük hakkının yasal olmayan veya orantısız şekilde kısıtlanmasıdır. Kanada Yüksek Mahkemesi, bu tür uygulamaları, özellikle Anayasa’nın 7. ve 9. maddeleri (Charter Sections 7 and 9) kapsamında denetlemektedir.

Section 7: Herkesin yaşama, özgürlük ve güvenlik hakkı vardır.
Section 9: Keyfi tutuklamalara karşı koruma sağlar.

3.2. Uygulamada Örnek Olaylar

Tutuklu kişiye makul sürede mahkemeye çıkarılma hakkı tanınmaması (Charter s.10(b))
Göçmen statüsü yanlış değerlendirilen bir kişinin 90 günü aşan idari gözetimde tutulması
Sınır dışı işlemleri tamamlanmadığı halde aylarca süren alıkoyma

4. Tazminat Talebi Hukuki Süreci

4.1. Anayasal Hakların İhlali Nedeniyle Tazminat

Anayasa’nın 24. maddesi uyarınca (Charter s.24), bir kişinin anayasal hakları ihlal edilmişse, mahkemeden tazminat dahil uygun bir çare talep etme hakkı vardır.

Örnek: Kanada Yüksek Mahkemesi’nin Vancouver v. Ward (2010 SCC 27) kararında, keyfi tutuklama sebebiyle 5.000 CAD manevi tazminat ödenmesine karar verilmiştir.

4.2. Federal Mahkemeye Başvuru

Göçmenlik kararları genellikle Federal Court of Canada denetimine tabidir. Haksız tutuklama nedeniyle;

Davaya konu olan kararın iptali
İdarenin kusurunun tespiti
Maddi ve manevi tazminat talebi mümkün olabilir.

4.3. Medeni Hukuk Yolları (Tort Law)

Kanada’da haksız tutuklama haksız fiil (tort) olarak da dava konusu edilebilir. Bu kapsamda açılacak davalarda;

False Imprisonment (haksız hapis)
Malicious Prosecution (kötü niyetli kovuşturma)
Negligence (ihmal) gibi talepler gündeme gelebilir.

5. Zarar Kalemleri

Aşağıdaki zarar kalemleri için tazminat talep edilebilir:

Maddi zararlar (gelir kaybı, kira, hukuki masraflar)
Manevi zararlar (psikolojik travma, toplumsal itibar kaybı)
Ailevi zararlar (çocuklardan veya eşten ayrı kalma)
Anayasal hak ihlalleri nedeniyle Charter damages

6. Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler

Dava açmak için avukat tutma maliyeti
Hükümetin “qualified immunity” (yetki bağışıklığı) savunması
Göçmenlerin dil bariyeri ve hukuki bilgi eksikliği
Davanın süresel olarak uzun sürmesi

Bu sebeple başvuru sahiplerinin hukuki destek alması, belge ve tanıklarla savlarını güçlendirmesi büyük önem taşır.

7. Alternatif Koruma Yolları

7.1. Gözetim Gözden Geçirme (Detention Review)

Tutuklu kişiler, 48 saat içinde Göçmenlik ve Mülteci Kurulu (Immigration and Refugee Board – IRB) önüne çıkarılmalıdır. Kararın keyfi olması durumunda mahkemeye taşınabilir.

7.2. Habeas Corpus Başvurusu

Kanada Anayasası uyarınca kişi, mahkemeye “haksız yere alıkonulduğu” gerekçesiyle başvuru yapabilir. Bu anayasal başvuru, hızlı tahliye sağlama gücüne sahiptir.

8. AİHM ve Uluslararası Sözleşmelere Uyum

Kanada, BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (ICCPR) ve İşkenceye Karşı Sözleşme gibi metinlere taraf olduğu için, göçmenlere karşı uygulanan keyfi tutuklamalar uluslararası hukuk denetimine de tabidir.

9. Sonuç ve Öneriler

Kanada’da göçmenlik sürecinde haksız tutuklamaya maruz kalan kişilerin, hem ulusal hukuk hem de uluslararası hukuk kapsamında koruma yolları mevcuttur. Anayasa, IRPA ve içtihatlar birlikte değerlendirildiğinde;

Tutuklamanın orantılı ve gerekçeli olması
Mahkeme denetiminin sağlanması
Tazminat hakkının açık olması

gibi hususlar gözetilmelidir.

Öneriler:

Tutuklu kalan göçmenler, ilk andan itibaren yaşanan her şeyi belgelendirmelidir.
Bir avukat aracılığıyla Federal Mahkeme’ye başvurarak hem kararın iptalini hem de tazminat talebini gündeme getirebilirler.
Anayasa ihlalleri söz konusuysa Charter’a dayanarak doğrudan Anayasal dava açılabilir.

Single Blog Title