Kanada’da İltica Eden Kişilerin Aileleri de Koruma Alabilir mi?

GİRİŞ: Mülteci Hakkı Aile Bütünlüğünü de Kapsar mı?

Kanada, iltica başvurularında yalnızca bireyin değil, onun aile bütünlüğünün de korunmasına öncelik veren bir hukuki sistem benimsemiştir. Bir kişi Kanada’da iltica başvurusunda bulunduğunda veya mülteci statüsü aldığında, aile üyeleri de bu başvuru kapsamında doğrudan ya da dolaylı olarak koruma altına alınabilir.

Bu yazıda, iltica eden kişinin ailesinin hangi şartlarda Kanada’da koruma statüsü elde edebileceğini, başvuru şekillerini, aile bireylerinin Kanada dışında olması hâlinde izlenecek yolları, mülteci statüsünün aileye etkilerini ve uygulanabilir hukuki mekanizmaları detaylı şekilde ele alacağız.

1. KANADA MÜLTECİ HUKUKUNUN TEMELİ: AİLE BİRLEŞİMİ HAKKI

Immigration and Refugee Protection Act (IRPA)

m.12(1): Aile birleşimi çerçevesinde mülteci başvurusu yapılabilmesini sağlar.
m.13(1): Mülteci veya koruma statüsü tanınan kişilerin, eşlerini, çocuklarını veya bakmakla yükümlü oldukları kişileri Kanada’ya getirme hakkı tanır.

United Nations 1951 Mülteciler Sözleşmesi

Kanada’nın taraf olduğu bu sözleşme, aile birleşiminin temel bir insan hakkı olduğunu kabul eder.

2. AİLE ÜYESİ KAVRAMI KİMLERİ KAPSAR?

Kanada iltica sisteminde “aile” kavramı, belirli bir çerçeveye oturtulmuştur. Koruma kapsamına alınabilecek aile bireyleri:

Eş (spouse)
Ortak yaşam partneri (common-law partner)
22 yaş altı evlenmemiş çocuklar (dependent children)
İhtiyaç hâlinde ebeveynler veya bakmakla yükümlü olunan akrabalar (istisnai)

3. AİLE ÜYELERİ KANADA’DA BULUNUYORSA NE OLUR?

a) Birlikte Başvuru (Included in the Claim)

Başvurucu ile birlikte Kanada’da bulunan aile üyeleri, tek bir iltica dosyasına dâhil edilir.

Her birey müstakil beyan vermek zorunda değildir.
Ana başvurucunun statüsü kazanması hâlinde tüm aile bireyleri koruma statüsü kazanır.
IRB (Refugee Protection Division), aile dosyasını bütüncül şekilde değerlendirir.

b) Ayrı Başvuru (Linked Claim)

Aile üyelerinden biri ana başvurucuya bağlı kalmak istemezse ayrı ama bağlantılı başvuru yapabilir.

Örneğin reşit çocuk kendi başına farklı gerekçeler ileri sürebilir.
Bu tür durumlarda dosyalar hâlâ ilişkilendirilmiş olur ve birlikte değerlendirilir.

4. AİLE ÜYELERİ KANADA DIŞINDAYSA NE OLUR?

a) One-Year Window of Opportunity (1YW) – Bir Yıllık Pencere Süresi

Kanada’da mülteci veya koruma statüsü elde eden kişi, Kanada dışında bulunan aile üyelerini başvuruya bir yıl içinde dahil edebilir.

Başvuru yapılmazsa aile bireylerinin daha sonra getirilmesi çok zorlaşır.
Bu başvurular IRCC’ye yapılır ve “family reunification” olarak değerlendirilir.
IRCC, aile ilişkisini belgelerle (doğum belgesi, evlilik cüzdanı, fotoğraflar) doğrulamak ister.

b) Sponsorlu Göçmenlik (Family Class Sponsorship)

Bir yıllık süre kaçırılmışsa veya aile bağının türü uygun değilse, kişi mülteci olduktan sonra Kanada dışında kalan aile bireylerini sponsor olarak getirebilir.

Bu süreç genellikle 12-24 ay sürebilir.
Başvuru sahibi sponsor olur ve maddi destek taahhüdü verir.

5. AİLE BİREYLERİNİN HAKLARI

Koruma altına alınan aile üyeleri de mülteciyle aynı statüye sahip olur:

Kanada’da oturum hakkı (permanent residence başvurusu yapılabilir)
Çalışma ve eğitim hakkı
Sağlık hizmetlerine erişim
Vatandaşlık için başvuru süresinin başlatılması (5 yıl içinde 3 yıl ikamet sonrası)

6. AİLE BİRLEŞİMİ SÜRECİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Tüm başvurular IRCC tarafından detaylı belgelerle desteklenmelidir.
Yalan beyan ya da evrak sahteciliği, hem başvuruyu hem de kazanılmış statüyü tehlikeye atar (IRPA m.40).
Aile bağını ispatlamak için mümkünse fotoğraflar, yazışmalar, doğum/evlilik belgeleri, tanık beyanları sunulmalıdır.

7. AYRILMIŞ ÇOCUKLAR VE REŞİT OLMAYAN BAĞIMSIZ BAŞVURUCULAR

Kanada iltica hukukunda unaccompanied minors olarak bilinen, ailesiz çocuklar için özel prosedürler vardır:

Çocuk mültecilere yasal vasî atanır.
Kanada’daki aile bireyleri varsa, çocukla birleştirilir.
Gerekirse sosyal hizmet kurumları devreye girer ve çocuk koruma statüsüne alınır.

8. MAHKEME KARARLARI IŞIĞINDA AİLE BİRLİĞİ HAKKI

Singh v. Canada (2019)

Kanada dışında kalan çocuğunu bir yıllık süre içinde başvuruya dahil etmeyen mültecinin başvurusu reddedilmiş, Federal Mahkeme “bilgilendirme eksikliği” nedeniyle IRCC’yi sorumlu tutmuştur.

Farah v. Canada (2022)

Somalili bir mültecinin, eşiyle iletişim sağlayamaması nedeniyle geciken aile birleşimi başvurusu IRCC tarafından esneklikle değerlendirilmiştir.

9. VATANDAŞLIK VE UZUN VADELİ DURUM

Aile birleşimi sonrası mülteci ailesi Kanada’da:

5 yıl içinde 3 yıl ikamet eder
Adli sicil sorunu yoksa
Dil yeterliliği ve vatandaşlık testi şartlarını karşılarsa

Kanada vatandaşlığına başvurabilir.

SONUÇ: KANADA, AİLE BÜTÜNLÜĞÜNÜ ULUSLARARASI HAK OLARAK GÖRÜR

Kanada’nın mülteci hukuku sadece bireyi değil, onun ailesini de korumaya yöneliktir. Hem IRPA hem de Kanada’nın taraf olduğu uluslararası sözleşmeler, mültecilerin aile bireylerinin de korunmasını insan hakları kapsamında değerlendirir.

Ancak bu hakkın etkin kullanılabilmesi için:

Sürelerin kaçırılmaması
Belgelerin tam hazırlanması
İyi niyetli başvuru yapılması
Gerekirse profesyonel destek alınması gereklidir.

Single Blog Title