Kanada Aile Göçmenliği Hukuku Çerçevesinde İstismar Nasıl Önlenir?

GİRİŞ: Aile Göçmenliği İle İnsanî Hakların Kesişimi

Kanada göçmenlik sistemi, aile birleşimini temel bir hak olarak kabul etmekte ve bu hak doğrultusunda Kanada vatandaşlarının veya daimi oturum sahiplerinin aile bireylerini ülkeye getirmelerine izin vermektedir. Ancak bu sistemin sağladığı kolaylık, beraberinde kötüye kullanım ve istismar risklerini de getirmektedir.

Bu yazıda, Kanada Aile Göçmenliği Hukuku çerçevesinde meydana gelebilecek istismar türlerini, bunların önlenmesi için oluşturulmuş hukuki ve idari denetim mekanizmalarını, IRCC’nin (Immigration, Refugees and Citizenship Canada) uygulamalarını ve başvuru sahiplerinin korunması amacıyla getirilen özel düzenlemeleri ele alacağız.

---

1. AİLE GÖÇMENLİĞİNDE EN SIK GÖRÜLEN İSTİSMAR TÜRLERİ

a) Sahte Evlilik ve Partnerlik (Marriage Fraud)

Oturum izni almak amacıyla gerçek olmayan evlilikler yapılması
– “Görünüşte eş”
– “Sponsorla iletişimin yalnızca başvuru süresince kurulması”

b) Sponsor Tarafından Psikolojik/Fiziksel Şiddet

Bazı sponsorlar, partneri ya da aile bireyini ülkeye getirdikten sonra onu ekonomik veya psikolojik şiddetle kontrol altına almaya çalışmaktadır.

c) Ekonomik Bağımlılık ve Tehdit

Sponsorun verdiği desteği tehdit unsuru olarak kullanması (örneğin “göçmenlik hakkını iptal ettiririm” tehdidi)

d) Belgelerin Sahteciliği ve Yanıltıcı Bilgi

Başvuru formlarında yalan beyan, ilişki geçmişinin çarpıtılması

---

2. HUKUKİ DAYANAK: IRPA VE İLGİLİ MEVZUAT

Immigration and Refugee Protection Act (IRPA)

– m.40(1)(a): Yanıltıcı beyan nedeniyle başvuru reddi
– m.41: Yükümlülüklere aykırılık (örneğin sponsorluk yükümlülüklerini yerine getirmeme)
– m.44: Sınır dışı edilme gerekçeleri
– m.133(1)(e): Sponsor olacak kişinin sabıka kaydı varsa sponsor olamayacağı durumlar

Immigration and Refugee Protection Regulations (IRPR)

– m.117 ve m.125: Eş, partner, çocuk gibi sponsor edilebilir kişilerin tanımı ve kapsamı
– m.130-134: Sponsorluk süreci, mali yükümlülükler ve istisnalar

---

3. İSTİSMARI ÖNLEYİCİ DENETİM MEKANİZMALARI

1. İlişkinin Gerçekliği İncelemesi (Genuineness Test)

• IRCC memurları, evliliğin veya partnerliğin yalnızca göçmenlik amacıyla yapılıp yapılmadığını değerlendirir.

• Mülakatlar, belgeler, sosyal medya izleri, ortak yaşam kanıtları analiz edilir.

• Mülakatlar özellikle şüpheli durumlarda bire bir yapılır ve çapraz sorgulama uygulanır.

2. Ceza Kaydı ve Güvenlik Sorgulamaları

• Sponsorluk yapacak kişi için ciddi sabıka kaydı (özellikle aile içi şiddet, cinsel suçlar) varsa başvuru reddedilir.

• Başvuran kişiler de geçmişte sınır dışı edilmişse veya yalan beyanda bulunduysa değerlendirme dışı kalır.

3. Sponsorluk Sözleşmesinin Yaptırımı (Undertaking Agreement)

• Sponsor, eşini veya ailesini en az 3 yıl boyunca desteklemeyi taahhüt eder.

• Destek verilmemesi veya istismar olması durumunda devreye IRCC girer ve sosyal yardım sponsorun sorumluluğuna aktarılır.

4. Şikâyet Hattı ve Raporlama Mekanizması

• IRCC bünyesinde çalışan Fraud Tip Line ya da CBSA (Canada Border Services Agency) üzerinden sahtecilik veya istismar ihbarları yapılabilir.

• Kadınlar için Abuse in Sponsorship Relationships programları destekleyici hizmetler sunar.

---

4. İSTİSMARA UĞRAYAN KİŞİLERE TANINAN HUKUKİ KORUMA

Kanada, istismara uğrayan göçmenler için özel hukuki mekanizmalar geliştirmiştir:

1. Geçici Özel Oturum İzni (TRP – Temporary Resident Permit)

• Sponsorluk kapsamında ülkeye gelip şiddet gören bireyler için

• Oturumdan bağımsız olarak başvurulabilir

• Sağlık sigortası, çalışma hakkı, sosyal hizmetlere erişim sağlar

2. Açık Çalışma İzni (Open Work Permit for Vulnerable Persons)

• Sponsoru tarafından istismara uğrayan eşe, bağımsız çalışma izni tanınır

• İstismarı belgeleyen raporlar veya destek merkezlerinin yazıları sunularak başvuru yapılabilir

3. Aile İçi Şiddet ve Göçmen Kadınlar Destek Programları

• Women Abuse Council of Toronto (WomanACT)

• MOSAIC Vancouver, South Asian Women’s Centre gibi STK’lar barınma, hukuki danışma ve psikolojik destek sağlar

---

5. YARGI KARARLARI IŞIĞINDA DEĞERLENDİRME

Kaur v. Canada (2020)

Başvuru sahibinin sponsor eşi tarafından sürekli tehdit edildiği durumlarda, IRCC açık çalışma izni vererek başvurucuyu korumaya almıştır.

Abdullahi v. Canada (2022)

Sahte partnerlik nedeniyle başvurunun reddi; Federal Mahkeme, IRCC’nin değerlendirme kriterlerinin yeterli delile dayandığını onamıştır.

Singh v. Canada (2014)

Partner sponsorluğunda evliliğin gerçekliğini sadece evrakla değil, ilişki tarihçesi ve tanıklarla değerlendirmek gerektiği vurgulanmıştır.

---

6. İYİLEŞTİRME ÖNERİLERİ VE SİSTEME GÜVENİN ARTIRILMASI

• Göçmenlerin haklarına ilişkin bilinçlendirme kampanyaları artırılmalı

• IRCC mülakatlarında psikolojik destekçi bulunması teşvik edilmeli

• Sponsorun sabıka kontrolü daha detaylı hale getirilmeli

• Kadın sığınma evlerine IRCC destek programları entegre edilmeli

• Evlilik dışı ilişkilerde de istismar ihtimali göz önünde bulundurulmalı

---

SONUÇ: İNSANİ BİR HAK, İSTİSMAR EDİLMEMELİ

Kanada’daki aile göçmenliği sisteminin temelinde insan onuru ve aile bütünlüğü yer almaktadır. Ancak bu sistemin, kötü niyetli kişilerin çıkar aracı hâline gelmesini önlemek, hem sponsor hem başvuran kişi için dengeyi gözeten adil bir sistem inşa etmekle mümkündür.

IRCC’nin çok katmanlı denetim mekanizmaları, yargı denetimi ve sosyal hizmetlerin rolü birlikte düşünüldüğünde; Kanada’da aile sponsorluğu sisteminin istismara karşı güçlü bir hukuki kalkanla donatıldığı görülmektedir.