Kanada’da Şirket Kuran Yabancılar İçin Vergisel Sorumluluklar Nelerdir?

Giriş

Kanada, dünya çapında iş yapmak isteyen yatırımcılar için açık, liberal ve güvenli bir ticari ortam sunmaktadır. Yabancı gerçek kişiler veya tüzel kişiler, Kanada’da şirket kurma hakkına sahiptir. Ancak bu hakkın kullanılmasıyla birlikte, vergi hukuku açısından birtakım yükümlülükler de doğmaktadır.

Kanada’da kurulan bir şirket, sahibinin vatandaşı olduğu ülkeye bakılmaksızın Kanada Gelir Vergisi Kanunu (Income Tax Act), Mal ve Hizmet Vergisi (GST/HST), stopaj vergileri, eyalet vergileri ve diğer dolaylı vergiler kapsamında sorumluluk altına girer. Bu makalede, yabancı uyruklu kişilerin Kanada’da kurdukları şirketlerin hangi vergilere tabi olduğu, yükümlülüklerin doğumu, vergi oranları, beyannameler, çifte vergilendirme anlaşmaları ve uyuşmazlık çözüm yolları detaylı şekilde açıklanacaktır.

---

1. Kanada’da Şirket Türleri ve Vergilendirme Yükümlülüğü

Kanada’da kurulan şirketin türü, vergi yükümlülüğünün kapsamını doğrudan etkiler. En yaygın şirket türleri şunlardır:

• Federal Corporation (CBCA kapsamında)

• Provincial Corporation (eyalet kanunlarına göre)

• Branch Office (şube ofisi)

• Limited Partnership (LP)

• Sole Proprietorship (şahıs şirketi)

Yabancıların kurduğu bu şirketler, Kanada’da gelir elde ettikleri sürece Gelir Vergisi Kanunu (Income Tax Act) uyarınca vergiye tabidirler.

---

2. Şirketler için Kurumlar Vergisi (Corporate Income Tax)

Kanada’da kurum kazançları hem federal hem de eyalet düzeyinde vergilendirilir.

Federal Kurumlar Vergisi Oranı:

• 2025 itibarıyla %15 düzeyindedir.

Eyalet Kurumlar Vergisi Oranları:

• Eyalete göre değişir. Örneğin:

  • Ontario: %11.5

  • British Columbia: %12

  • Alberta: %8

  • Quebec: %11.5

Bu durumda bir şirketin toplam vergi yükü genellikle %23 – %27 aralığında olur.

Yabancı bir kişi Kanada’da şirket kurduğunda, şirket Kanada yerleşik mükellefi sayılır ve Kanada içindeki gelirlerinden tam vergi yükümlülüğüne tabidir.

---

3. Mal ve Hizmet Vergisi (GST/HST)

Kanada’da ticari faaliyet gösteren şirketler için bir diğer önemli vergi türü Mal ve Hizmet Vergisi (Goods and Services Tax – GST) ve Harmonize Sales Tax (HST)’dir.

Zorunluluk Koşulu:

• Yıllık cirosu 30.000 CAD üzeri olan tüm şirketler GST/HST kaydı yaptırmak zorundadır.

Oranlar:

• GST (Federal): %5

• HST (toplamda): %13 – %15 arası (eyalete göre)

Örneğin:

• Ontario’da HST oranı %13’tür (GST %5 + Eyalet katkısı %8)

Bu vergiler müşteriden tahsil edilir ve devlete beyan edilerek ödenir. Ancak şirketin yaptığı harcamalar üzerindeki GST/HST vergisi gider olarak düşülebilir (Input Tax Credit).

---

4. Stopaj Vergileri (Withholding Taxes)

Yabancıların kurduğu şirketler, yurtdışına yapılan ödemeler (örneğin temettü, faiz, lisans, danışmanlık bedeli) açısından stopaj vergisine tabidir.

Genel Oranlar:

• Temettü: %25

• Faiz ve lisans ödemesi: %15

Ancak Türkiye-Kanada Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması sayesinde bu oranlar:

• Temettü: %15 veya %5 (şirket ilişkisine göre)

• Faiz: %10

• Royalty: %10

şeklinde düşebilir. Bu durumun geçerli olabilmesi için ödeme yapılan kişiye ait vergi mukimlik belgesi (Certificate of Residence) ibraz edilmelidir.

---

5. Tüzel Kişilikte Beyanname ve Vergi Dönemi Zorunluluğu

Yabancı bir girişimci tarafından kurulan Kanadalı şirketin şu beyanname yükümlülükleri bulunmaktadır:

A. Corporate Income Tax Return (T2 Form):

• Yıllık olarak doldurulur.

• Yıl sonundan itibaren 6 ay içinde verilmelidir.

• Ödeme süresi daha erken (çoğunlukla yıl bitiminden itibaren 2 ay).

B. GST/HST Return:

• Üç aylık, aylık veya yıllık bazda düzenlenebilir.

• Online olarak Canada Revenue Agency (CRA) sisteminden yapılır.

C. Payroll Return (T4/T4A):

• İşçi çalıştıran şirketler için maaş bordrosu üzerinden ödenen vergi ve sigorta yükümlülükleri raporlanır.

---

6. Yabancı Şirketlerin Transfer Fiyatlandırması Sorumluluğu

Yabancı bir gerçek kişi, kendi ülkesi ile Kanada’da kurduğu şirket arasında ticaret yapıyorsa transfer fiyatlandırması kuralları devreye girer.

• OECD Transfer Pricing Guidelines’a uygun olarak işlem yapılmalı.

• Üçüncü taraf fiyatlamasına uygunluğu gösteren belgelemeler hazırlanmalı.

CRA, uygunsuz fiyatlandırma nedeniyle ceza ve ek vergi uygulayabilir.

---

7. Vergi Denetimi ve Cezalar

CRA, hem yerli hem yabancı şirketleri denetleme yetkisine sahiptir. En yaygın denetim türleri:

• Income tax audit

• GST/HST audit

• Payroll audit

Eksik beyan, sahte fatura, kayıt dışı işlem gibi durumlarda şu cezalar uygulanabilir:

Vergi ihlalleri, ciddi durumlarda Federal Court of Canada nezdinde yargıya taşınabilir.

---

8. Çifte Vergilendirme ve Türkiye-Kanada Anlaşması

Türkiye ile Kanada arasında imzalanmış Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (1985 tarihli) bulunmaktadır. Bu anlaşma, aynı gelirin iki ülkede vergilendirilmesini engeller.

Örnek Durum:

• Türk vatandaşı bir girişimci Kanada’da şirket kurar.

• Şirket gelir elde eder ve Kanada’da vergisini öder.

• Türkiye’de bu geliri beyan ettiğinde, Kanada’da ödediği vergi mahsup edilir.

Bu işlem, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yabancı ülkede ödenen vergilerin mahsubu hükümleri uyarınca mümkündür.

---

9. İstisnalar ve Vergi Avantajları

Kanada bazı programlarda vergi avantajları tanımaktadır:

• Small Business Deduction (SBD): İlk 500.000 CAD’lik kazanca %9 oranında düşük vergi uygulanabilir.

• Scientific Research and Experimental Development (SR&ED): Ar-Ge harcamaları için vergi kredisi

• Startup teşvikleri: Özellikle Ontario ve British Columbia’da teknoloji şirketlerine destek programları

Bu avantajlardan yararlanmak için şirketin Kanada yerleşik ve aktif ticari faaliyet yürütüyor olması gerekir.

---

Sonuç ve Değerlendirme

Kanada’da şirket kuran yabancılar, ticari anlamda birçok avantaja sahip olmakla birlikte vergi mevzuatına titizlikle uymak zorundadır. Aksi hâlde yüksek oranlı para cezaları, faaliyetlerin durdurulması veya idari yaptırımlar söz konusu olabilir.

Yabancı yatırımcıların dikkat etmesi gereken başlıca noktalar:

• Şirketin federal ve eyalet kurumlarına kaydının tam olması

• CRA’ya kayıt ve düzenli beyan yükümlülüklerinin takip edilmesi

• Çifte vergilendirme anlaşmalarının avantajlarından yararlanılması

• Profesyonel muhasebe ve hukuk danışmanlığı alınması

• Transfer fiyatlandırması kurallarına uygunluk sağlanması

Bu sayede, hem vergi uyumu sağlanacak hem de yatırım hukuki temellere oturtulmuş olacaktır.