Rekabet Hukukunda Somut Olaylar ve Güncel Uygulamalar Işığında Değerlendirme
Rekabet Hukukunun Temel Amacı
Rekabet hukuku, serbest piyasa ekonomisinin sağlıklı işlemesini güvence altına alan, piyasada etkin rekabetin korunmasını ve rekabeti bozan davranışların önlenmesini hedefleyen bir hukuk dalıdır. Türkiye’de bu alan, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kapsamında düzenlenmiş olup, uygulayıcı otorite ise Rekabet Kurumu ve onun karar organı olan Rekabet Kuruludur.
Rekabet hukukunun temel amacı; tüketicilerin refahını korumak, kaynakların etkin dağılmasını sağlamak ve girişimciliği teşvik etmektir. Ancak bu soyut ilkelerin, somut olaylarda nasıl uygulandığı, her zaman açık olmayabilir. Bu makalede; güncel Rekabet Kurulu kararları ve yargı içtihatları ışığında, çeşitli sektörlerden somut olaylarla rekabet ihlalleri değerlendirilecektir.
1. Yatay Anlaşmalar: Fiyat Tespiti ve Maliyet Bilgisi Paylaşımı
🔍 Somut Olay 1: Yumurtacılar Kararı (2022/36-576 E., 2022/1190 K.)
Rekabet Kurulu, Türkiye genelinde faaliyet gösteren 19 yumurta üreticisinin fiyatları birlikte belirledikleri ve arzı kısıtladıkları gerekçesiyle toplamda 100 milyon TL idari para cezası uygulamıştır. Soruşturma sürecinde WhatsApp yazışmaları ve toplantı tutanakları gibi doğrudan deliller kullanılmıştır.
İhlalin niteliği: Yumurtacıların kendi aralarında fiyatları koordine ederek, serbest piyasa mekanizmasını bozdukları; bu eylemlerin hem fiyat tespiti (4054 sayılı Kanun m. 4) hem de pazar paylaşımı anlamına geldiği belirtilmiştir.
Değerlendirme: Yatay anlaşmalar rekabet hukukunda en ağır ihlaller arasında yer alır. Özellikle doğrudan delillerin (e-posta, WhatsApp grubu gibi) bulunması halinde ihlal varsayımı kuvvetlenir. Kurul, teşebbüslerin savunmalarını dikkate alarak bazılarına indirim uygulasa da ihlalin ağırlığı nedeniyle ciddi cezalar verilmiştir.
2. Dikey Anlaşmalar: Bayilere Müdahale ve Sabit Fiyat Dayatması
🔍 Somut Olay 2: Arçelik Kararı (2021/28-130)
Arçelik A.Ş.’nin, yetkili satıcılarına sabit fiyat dayatması yaptığı iddiasıyla hakkında yapılan ön araştırma sonucu soruşturmaya geçilmiş ve 2.7 milyon TL para cezası uygulanmıştır.
İhlalin niteliği: Arçelik’in bölge bazlı olarak bayi fiyatlarını belirlediği, çevrimiçi satışlarda da fiyat takibi yaparak indirim yapan bayilere baskı kurduğu tespit edilmiştir.
Değerlendirme: Dikey fiyat sınırlamaları, bayilerin rekabet içinde fiyat belirlemesini engellediği için tüketici zararına sonuçlar doğurur. Kurul, bu tür müdahaleleri açıkça 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesine aykırı bulmuştur. Ancak Arçelik’in uzlaşma talebi dikkate alınarak cezada indirim yapılmıştır.
3. Hakim Durumun Kötüye Kullanılması: Bağlama ve Sömürücü Fiyatlandırma
🔍 Somut Olay 3: Google Android Kararı (2018/1-69)
Google’ın, akıllı telefon üreticilerine sunduğu Android işletim sistemi ile birlikte Google uygulamalarını yükleme zorunluluğu getirdiği gerekçesiyle açılan soruşturma sonucunda 93 milyon TL ceza verilmiştir.
İhlalin niteliği: Google, hakim durumunu kullanarak Android ekosistemi içinde diğer hizmetlerini (örneğin Chrome, Google Search) zorunlu hale getirerek bağlama yoluyla hakim durumunu kötüye kullanmıştır.
Değerlendirme: Avrupa Birliği’nde de benzer kararlar bulunan bu olay, rekabet hukukunda dijitalleşme konusunu gündeme taşımıştır. Kurul, pazarın yapısını bozacak nitelikteki uygulamaları sadece geleneksel sektörlerde değil, teknoloji firmalarında da titizlikle denetlemektedir.
4. Birleşme ve Devralmalar: Yoğunlaşma ve Etki Analizi
🔍 Somut Olay 4: Trendyol – Dolap Kararı (2021/57)
Trendyol’un ikinci el ürün satış platformu olan Dolap.com’u devralması, Rekabet Kurulu’nun önüne gelmiş ve detaylı bir yoğunlaşma analizi yapılmıştır. Kurul, bu devralmanın mobil pazaryeri segmentinde rekabeti sınırlayıcı nitelikte olmadığını belirterek işleme izin vermiştir.
Değerlendirme: Her birleşme ve devralma rekabet ihlali oluşturmaz. Ancak işlem, ilgili pazarda hakimiyet yaratacak veya mevcut rekabeti bozacak nitelikteyse yasaklanabilir (m. 7). Kurul, mobil uygulamalar, kullanıcı verisi, algoritmik eşleşme gibi parametreleri detaylı analiz ederek modern rekabet denetimi uygulamıştır.
5. Haksız Rekabet ve Manipülasyon: Online Pazarlarda Algoritmik Müdahaleler
🔍 Somut Olay 5: Sahibinden.com Kararı (2023/47-781)
Sahibinden.com hakkında, emlak ve otomotiv ilan fiyatlarının otomatik olarak yukarı yönlü manipüle edildiği gerekçesiyle yapılan şikâyet sonrası, algoritmaların işleyişi incelenmiş ve soruşturma açılmıştır. Süreç hâlâ devam etmektedir.
İhlalin niteliği: Platformun algoritmik olarak fiyatları yukarıya çektiği, küçük ilan sahiplerinin rekabet dışı bırakıldığı ve tüketicinin zarar gördüğü iddia edilmiştir.
Değerlendirme: Bu tür olaylar, algoritmaların rekabeti bozucu etkileri üzerine literatürde yoğun tartışmalara neden olmuştur. Rekabet Kurulu, bu tarz yeni nesil rekabet sorunlarını saptayabilmek için yapay zekâ ve algoritmik analiz araçlarını kullanmaya başlamıştır.
6. İstisnalar ve Öz Düzenleme Uygulamaları
🔍 Somut Olay 6: Bankacılık Sektörü – Bilgi Değişimi Kararı (2020/44)
Bankalar arası para piyasasında faiz oranlarıyla ilgili veri paylaşımı yapıldığı iddiasıyla başlatılan soruşturmada, pazar koşulları gereği belirli sınırlı bilgilendirmelerin istisna kapsamında olduğu değerlendirilmiş, sadece rekabeti doğrudan etkileyen davranışlara ceza verilmiştir.
Değerlendirme: 4054 sayılı Kanun m. 5, belirli anlaşmalara istisna tanınmasına izin vermektedir. Ancak bu istisnalar, yalnızca tüketici refahı artırılıyor ve rekabeti sınırlayıcı etkisi yoksa uygulanır.
Sonuç ve Değerlendirme
Rekabet hukukunun soyut kuralları, ancak somut olaylar ve uygulamalar üzerinden anlam kazanabilir. Gerek yatay ve dikey anlaşmalar, gerekse hakim durumun kötüye kullanılması gibi klasik ihlaller; günümüzde yerini algoritmik müdahaleler, veri hâkimiyeti ve platform ekonomilerine bırakmaktadır.
Rekabet Kurulu’nun kararları, sadece ihlalleri cezalandırma değil; aynı zamanda piyasalarda önleyici ve düzenleyici bir otorite olarak konumlandığını göstermektedir. Bu nedenle teşebbüslerin sadece geçmiş eylemleri değil, gelecekteki stratejilerini de rekabet hukuku filtresinden geçirmeleri gerekmektedir.
HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRENCİSİ
YAĞMUR YORULMAZ
About Post Author
