Yat Sözleşmesi Nedir? Hukuki Niteliği ve Türleri
I. Giriş
Yat turizmi ve yatçılık faaliyetleri, hem lüks tüketim hem de ticari hizmet kategorisinde değerlendirilen çok yönlü faaliyet alanlarıdır. Bu bağlamda, gerek kişisel kullanım amacıyla gerekse ticari amaçla kullanılan yatlar bakımından sözleşmesel ilişkiler büyük önem taşımaktadır. Yat sözleşmeleri, bu tür deniz araçlarının kiralanması, satışı, yapımı veya işletilmesine ilişkin düzenlemeleri içerir.
Türkiye’de kıyı uzunluğu, iklim avantajı ve deniz turizmine olan ilgi göz önüne alındığında, yat sözleşmeleri özellikle Türk Ticaret Kanunu, Türk Borçlar Kanunu, Deniz Ticareti Hakkında Mevzuat ve Uluslararası Deniz Hukuku çerçevesinde ele alınmaktadır.
II. Yat Nedir?
A. Tanım
Yat, denizcilikte genellikle eğlence, gezi, spor veya özel ulaşım amacıyla kullanılan, belirli bir konfora sahip motorlu ya da yelkenli teknelerdir. Ticari olarak kullanılan lüks yatlar, yolcu taşımacılığı veya kiralama faaliyetlerine konu olabilir.
B. Türk Hukukunda Yat
Türk mevzuatında “yat” terimi açık şekilde tanımlanmamışsa da, ticari olmayan amaçla kullanılan deniz taşıtları kategorisinde değerlendirilir. Gemi siciline kayıtlı olup olmaması, hukuki değerlendirmeyi etkileyebilir.
III. Yat Sözleşmesi Nedir?
Yat sözleşmesi, bir yatın belirli bir amaçla ve sürede kullanılması veya kiralanması yahut inşa, bakım, donatım ya da satışı gibi faaliyetlerin düzenlendiği hukuki sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler çoğu zaman özel hükümler içerir ve karma karakterli olabilir.
📌 Yat sözleşmeleri genel olarak şu alanları kapsar:
-
Yat kiralama (charter) sözleşmeleri
-
Yat yapım sözleşmeleri
-
Yat bakım-onarım sözleşmeleri
-
Yat satım sözleşmeleri
-
Yat işletme ve mürettebat temin sözleşmeleri
IV. Yat Kiralama (Charter) Sözleşmeleri
A. Tanım
Yat kiralama sözleşmesi, kiraya verenin bir yatı belirli bir süre için kiracıya kullandırmayı, kiracının da bu kullanım karşılığında ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşmedir. Türk hukuk sisteminde bu sözleşmelere özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte, uygulamada Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Deniz Ticareti Mevzuatı ve uluslararası model sözleşmeler esas alınarak düzenlenmektedir. Uygulamada en sık rastlanan yat sözleşmesi türüdür.
Yat kiralama sözleşmesi, kiraya verenin belirli bir süre için ve ücret karşılığında, belirli bir deniz aracını (yat) kiracıya kullanımına bırakmayı; kiracının ise bu kullanıma karşılık olarak kararlaştırılan ücreti ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
📌 Bu yönüyle, Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan adi kira sözleşmesi (TBK m.299 vd.) hükümleri temel alınmakta; eğer yatın işletilmesi de sözleşmeye dâhilse, hizmet sözleşmesi veya karma nitelikli sözleşme olarak da değerlendirilebilmektedir.
B. Türleri
-
Bareboat Charter (Mürettebatsız Kiralama)
-
Mürettebat kiracı tarafından sağlanır.
-
Kiracı, yatın yönetim ve güvenliğinden sorumludur.
-
Gemi adamları, bakım, sigorta kiracıya aittir.
-
-
Crewed Charter (Mürettebatlı kiralama)
-
Yat mürettebatıyla birlikte kiralanır.
-
Kiraya veren, yatın idaresinden sorumludur.
-
Kiracı yalnızca yolcu gibi hizmetten yararlanır.
- Bu model, turistik faaliyetlerde sıklıkla kullanılır.
-
C. Uygulanan Hükümler
-
Türk Borçlar Kanunu’nda kiralama hükümleri (TBK m.299 vd.)
-
Türk Ticaret Kanunu’nun deniz ticaretine dair hükümleri (TTK m.931 vd.)
-
ULUSLARARASI MODEL SÖZLEŞMELER (MYBA, BIMCO Barecon)
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, E.2014/14524 – K.2015/17384
“Taraflar arasında imzalanan yat kiralama sözleşmesinde, teknede klima olduğu taahhüt edilmişse de, klimanın çalışmaması ve müştekilerin denizde mağdur olması, ayıplı ifa niteliğindedir. Davalı firmanın hizmet kusuru nedeniyle tazminat ödemesi gerektiğine…”
Bu karar, taahhüt edilen unsurların yerine getirilmemesinin, maddi ve manevi tazminat sorumluluğu doğurabileceğini ortaya koymaktadır.
V. Yat Satış Sözleşmeleri
Yat satış sözleşmesi; satıcının, yatı teslim ve mülkiyeti devretme, alıcının ise bedel ödeme borcunu üstlendiği, çift taraflı ve rızai bir borç sözleşmesidir. Yat satış sözleşmesi, özel bir taşınır satım sözleşmesidir. Ancak eğer yat bir gemi vasfındaysa, bu durumda TTK m.932 vd. hükümleri uygulanır.
Satış sözleşmelerinde:
-
Fiyat,
-
Teslim şekli,
-
Donanım durumu,
-
Satış sonrası sorumluluk,
-
Sicil devir işlemleri düzenlenir.
⚠️ Dikkat: Yatın yabancı bayraklı olması durumunda, ithalat rejimi, KDV, ÖTV gibi vergisel boyutlar devreye girer.
VI. Yat Yapım Sözleşmeleri
Yat yapımı, mühendislik, mimarlık ve gemi inşa süreçlerini içerir. Yat yapım sözleşmesi, esas itibariyle bir eser sözleşmesidir. Türk Borçlar Kanunu’nun 470. maddesinde düzenlenen eser sözleşmesi hükümleri uygulanır. Ancak yat, teknik anlamda “gemi” sayılıyorsa, Türk Ticaret Kanunu m.947 vd. uyarınca gemi inşa sözleşmesi olarak da nitelendirilebilir.
📌 TTK m.947:
“Gemi inşa sözleşmesi, bir tarafın gemi inşa edip teslim etmeyi, diğer tarafın da bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.”
Bu sözleşmelerde;
-
Yatın teknik özellikleri (mühendislik projeleri),
-
Teslim tarihi,
-
Gecikme cezaları,
-
Malzeme kalitesi,
-
Mücbir sebep düzenlemeleri yer alır.
⚖️ TBK m.470 vd. (eser sözleşmesi) hükümleri uygulanabilir. Ancak yat bir gemi ise, TTK m.947 vd.‘deki “gemi inşa sözleşmesi” hükümleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Sözleşmenin Tarafları
-
İmalatçı / Tersane (Yüklenici):
Yatın yapımını üstlenen gerçek veya tüzel kişidir. Teknik kadrosu, mühendisleri ve üretim tesisleriyle sorumludur. -
Sipariş Sahibi (İş Sahibi / İdare):
Yatın sahibi olacak, siparişi veren kişidir. Bedel ödemeyi ve sözleşmeye uygun davranmayı taahhüt eder. -
Banka / Finans Kurumu:
Proje finansmanı varsa, sözleşmeye teminat sağlayıcı olarak taraf olabilir. -
Donatan / Kullanıcı (Varsa):
Teslim sonrası kullanılacak kişi ya da işletmeci sözleşmeye taraf olmasa da, özel hükümlerle tanımlanabilir.
VII. Yat Bakım-Onarım ve Donatım Sözleşmeleri
A. Yat Bakım Sözleşmesi
Yatın mevcut durumunu korumaya ve kullanım ömrünü uzatmaya yönelik periyodik teknik ve mekanik kontrollerin yapıldığı sözleşmelerdir. Örneğin; motor bakımı, gövde kontrolü, boya-yüzey işlemleri.
B. Yat Onarım Sözleşmesi
Arızalı veya hasar görmüş yatın onarılması amacıyla yapılan teknik müdahaleleri kapsar. Kaza sonrası gövde düzeltme, elektrik sistemi onarımı, motor yenileme gibi işlemler.
C. Yat Donatım Sözleşmesi
Yeni ekipman ve sistemlerin tekneye montajı veya entegrasyonu (örneğin navigasyon cihazı, elektronik sistemler, su yapıcı, jeneratör takılması) gibi işlemleri içerir.
-
Yatların sezonsal bakım ihtiyaçları, gövde boyası, motor revizyonu, ekipman donatımı gibi işlemler bu sözleşmelerle yürütülür.
-
Genellikle hizmet sözleşmesi olarak değerlendirilir.
-
Donanım montajı gibi faaliyetler, eser sözleşmesi niteliği de taşıyabilir.
VIII. Yat Sözleşmelerinde Temel Hükümler
📌 Sözleşmelerde bulunması gereken başlıca unsurlar:
-
Tarafların kimlik ve iletişim bilgileri
-
Yatın teknik ve sicil bilgileri
-
Süre ve kapsam
-
Ödeme planı
-
Sigorta ve sorumluluklar
-
Mürettebatın istihdam şekli
-
Hasar – ziyan – gecikme hükümleri
-
Uyuşmazlık çözüm yolları (mahkeme/tahkim)
-
Cezai şart ve teminat hükümleri
IX. Uluslararası Uygulamalar
🇬🇧 MYBA Charter Agreement
-
İngiltere merkezli yat broker’ları birliği tarafından geliştirilen standart yat kiralama sözleşmesidir.
-
Genellikle mürettebatlı kiralamalarda kullanılır.
🇩🇰 BIMCO Charter Forms (BARECON, SHIPMAN)
-
Uluslararası denizcilik organizasyonu tarafından hazırlanmıştır.
-
Çıplak kiralama (bareboat) işlemlerinde kullanılır.
X. Sonuç
Yat sözleşmeleri, hem teknik hem hukuki boyutlarıyla ayrıntılı şekilde hazırlanması gereken, çoğu zaman milletlerarası nitelik taşıyan karma sözleşmelerdir. Özellikle yat kiralama işlemleri, ticari faaliyete konu olması ve yabancı bayraklı yatlarla yapılması nedeniyle sorumluluk, sigorta ve hukuki uyuşmazlık konularında dikkatli düzenleme gerektirir.
Türkiye’nin denizcilik ve yat turizmi potansiyeli göz önünde bulundurularak, bu sözleşmelere ilişkin daha açık ve özel yasal düzenlemelerin yapılması, hem tarafları koruyacak hem de sektörün büyümesini sağlayacaktır.
About Post Author
