MATLAB / Simulink Lisanssız Kullanımı Suç mu?

MATLAB ve eklenti modülü olan Simulink, mühendislik, savunma sanayii, otomotiv, havacılık, enerji, finans ve yapay zekâ gibi birçok alanda kullanılan, çok yönlü ve yüksek maliyetli bilimsel yazılımlardır. Bu yazılımlar, The MathWorks Inc. tarafından geliştirilmiş ve tüm dünyada lisanslı olarak kullanılmaktadır.

Ancak Türkiye’de ve dünyada hâlâ birçok kişi ve kurum, MATLAB / Simulink’i lisanssız şekilde (örneğin crack, keygen, patch gibi illegal yollarla) kullanmaktadır. Bu durum sadece etik dışı bir tercih değil, aynı zamanda Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında açıkça suç teşkil etmektedir.

Bu yazıda, MATLAB ve Simulink yazılımlarının lisanssız kullanımının hukuki niteliği ve sonuçları detaylı biçimde açıklanacaktır.

1. MATLAB ve Simulink Nedir?

MATLAB (Matrix Laboratory):
Matematiksel modelleme, hesaplama, algoritma geliştirme, veri analizi, makine öğrenimi ve otomasyon sistemlerinde kullanılır.

Simulink:
MATLAB ile entegre çalışan, blok diyagram tabanlı sistem modelleme ve simülasyon aracıdır. Özellikle otomotiv, havacılık, elektronik ve kontrol mühendisliği alanlarında tercih edilir.

Bu yazılımlar, sadece MathWorks’ten veya yetkili distribütörlerinden temin edilen lisanslarla kullanılabilir. Her lisans;

• Belirli bir kullanıcıya veya cihaza özel,
• Süreli ya da süresiz olabilir,
• Online lisans doğrulaması ile çalışır.

Bu lisans kontrol mekanizmasının kırılması veya devre dışı bırakılması, hukuka aykırı bir fiildir.

2. Lisanssız Kullanımın Hukuki Niteliği

a) FSEK Kapsamında: Eser Sahibi Haklarının İhlali

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), bilgisayar programlarını “eser” olarak tanımlar. Yazılımı kopyalamak, çalıştırmak, dağıtmak ya da umuma iletmek yalnızca eser sahibinin izni ile mümkündür.

FSEK m.71/1:
“Bu Kanunla korunan bir eseri, sahibinin yazılı izni olmadan çoğaltan, temsil eden, yayan veya umuma ileten kişi hakkında, bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezası uygulanır.”

Dolayısıyla MATLAB ya da Simulink’in:

• Crack kullanarak kurulması,
• Kırılmış sürümlerinin çalıştırılması,
• Şirket içinde birden fazla kişiyle paylaşılması,
  doğrudan bu hükme aykırılık teşkil eder.

b) TCK Kapsamında: Bilişim Sistemine Müdahale

Crack, serial bypass, lisans sunucu taklidi (license server emulator) gibi yollarla MathWorks sistemine müdahale edilmesi, TCK m.244/4 kapsamında bilişim suçudur.

TCK m.244/4:
“Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Özellikle yazılımın lisans sunucusuna bağlanmadan çalıştırılması gibi durumlar bu maddeye doğrudan girer.

3. Tazminat Sorumluluğu ve Hukuk Davaları

MathWorks veya Türkiye’deki yetkili temsilcisi, lisanssız kullanım tespit edildiğinde Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi nezdinde tazminat davası açabilir. Talep edilebilecek kalemler:

• Lisans bedelinin güncel değeri,
• Kullanım süresine göre kar kaybı,
• Manevi zarar (marka değerine zarar verilmesi),
• Lisanssız kopyaların imhası,
• Mahkeme masrafları ve vekalet ücreti.

4. Yargıtay Uygulamaları ve İçtihatlar

Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin kararlarında mühendislik yazılımlarının lisanssız kullanımı açık şekilde cezai yaptırım gerektiren fiil olarak değerlendirilmiştir.

Örneğin:

Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2015/1993 K.:
“AutoCAD, SolidWorks gibi yazılımların lisanssız kullanımı, eser sahibinin mali haklarına saldırı oluşturur ve cezalandırılmalıdır.”

MATLAB ve Simulink gibi yüksek maliyetli mühendislik yazılımları için de benzer içtihatlar mevcuttur. Hatta bu yazılımların bazıları akademik alanda kullanıldığında bile “ticari amaçlı kullanım” kapsamına giriyorsa sorumluluk artmaktadır.

5. Şirketler ve Mühendislik Ofisleri Açısından Riskler

• Şirket sahibi doğrudan cezai sorumluluk altındadır.
• Tüm cihazlara el konulabilir ve bilirkişi incelemesi yapılabilir.
• Kamu kurumlarıyla yapılan sözleşmeler feshedilebilir.
• Vergi müfettişleri veya SGK denetimleri sırasında bu durum tespit edilirse işletme güvenilirliği zedelenir.
• Eski çalışanların şikâyetiyle soruşturma başlatılması sık rastlanan bir durumdur.

6. Tespit ve Delil Süreci

Lisanssız kullanım şu yöntemlerle tespit edilebilir:

• MathWorks lisans sunucularından gelen sinyaller,
• Adli bilişim yoluyla bilgisayar imajlarının incelenmesi,
• Eski çalışan şikayetleri,
• Savcılık kararı ile yapılan baskınlar,
• BTK ve siber suçlarla mücadele biriminin incelemeleri.

7. Alternatif Hukuka Uygun Çözüm Yolları

• Öğrenciler ve akademisyenler için ücretsiz veya indirimli lisanslar mevcuttur.
• 30 günlük ücretsiz deneme sürümü yasal olarak kullanılabilir.
• Lisans paylaşımı yerine network lisans alınabilir.
• Küçük firmalar için modüler lisans paketleriyle maliyet azaltılabilir.

Tüm bu işlemler, uzman bir avukat ya da yazılım danışmanı eşliğinde yapılırsa risk sıfıra indirilebilir.

8. Sonuç: MATLAB / Simulink Lisanssız Kullanımı Açıkça Suçtur

MathWorks tarafından geliştirilen MATLAB ve Simulink, yalnızca bilimsel değil aynı zamanda hukuki olarak da korunan yazılımlardır. Bu yazılımların lisanssız kullanımı:

• FSEK uyarınca eser hakkı ihlali,
• TCK uyarınca bilişim suçu,
• Tazminat yükümlülüğü,
  doğurur.

Etik, meslekî ve hukuki açıdan bu tür yazılımların sadece lisanslı ve yasal yollarla kullanılması şarttır.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ