Makine mühendisliği, otomotiv, havacılık ve robotik gibi pek çok sektörde dinamik sistem simülasyonu vazgeçilmez bir analiz yöntemidir. Bu alanda en yaygın kullanılan yazılımlardan biri olan MSC Adams, karmaşık çok cisimli sistemlerin (multibody dynamics) hareketlerini matematiksel olarak modelleyen ileri düzey bir mühendislik aracıdır.

Ancak bu değerli yazılımın lisanssız biçimde kullanılması, hem yazılım geliştiricisinin fikrî haklarını ihlal eder hem de Türk hukuk sistemine göre açıkça suç teşkil eder. Bu makalede, MSC Adams yazılımının lisanssız kullanımının doğuracağı cezaî ve hukukî sonuçları, ilgili mevzuatı ve yargı içtihatlarını ele alacağız.

1. MSC Adams Nedir? Neden Bu Kadar Kritik?

MSC Adams (Automatic Dynamic Analysis of Mechanical Systems);

• Mekanik sistemlerin zamanla değişen hareketlerinin,
• Kuvvet aktarımının,
• Titreşimlerin,
• Sürtünme ve temas analizlerinin
  sayısal olarak simüle edilmesini sağlar.

Özellikle süspansiyon sistemleri, robotik kollar, krank mekanizmaları gibi hareketli sistemlerin dinamik davranışlarının değerlendirilmesi için kullanılır.

Bu yazılım, MSC Software tarafından geliştirilen ve yalnızca lisanslı olarak edinilebilen ticari bir üründür. Lisanslı kullanım, yazılımın kurulum ve çalıştırma süreçlerinde koruma mekanizmaları ile denetlenir.

2. Yazılım Lisansı Nedir ve Ne Anlama Gelir?

Lisans, yazılım sahibinin kullanıcıya tanıdığı bir kullanım hakkıdır. Bu hak genellikle şu koşulları içerir:

• Sadece belirtilen cihaz(lar)da kullanım,
• Sınırlı süreli veya sürekli kullanım,
• Kopyalanamazlık, satılamazlık, üçüncü kişiye devredilemezlik.

MSC Adams lisansları, genellikle sunucu tabanlı (network license) olup çevrimiçi doğrulama veya dongle cihazlar ile çalışır. Bu sistemi crack, serial bypass, lisans emülatörü gibi yöntemlerle aşmak, yazılım sahibinin açık rızası dışında yazılımı kullanmak anlamına gelir ve fikrî mülkiyet hakkı ihlali oluşturur.

3. Lisanssız Kullanım Türk Hukukuna Göre Suç mu?

a) Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) Kapsamında

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), bilgisayar programlarını açıkça “eser” olarak kabul eder (m.2). Yazılımın sahibinin mali hakları, kanunen korunur.

FSEK m.71/1:
“Bu Kanunla koruma altına alınan bir eseri… sahibinin yazılı izni olmaksızın çoğaltan, temsil eden, yayan veya umuma ileten kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur.”

Lisanssız MSC Adams kullanımı, bu kapsamda suç teşkil eder. Yazılımın rızasız kurulumu, çoğaltılması, şirket içinde paylaşılması veya kullanımına imkân tanınması da bu kapsama girer.

b) Türk Ceza Kanunu (TCK) Açısından

TCK m.244, bilişim sistemlerine hukuka aykırı müdahaleyi suç olarak tanımlar. Crack, patch veya lisans sunucusunun emülasyonu gibi işlemler yazılımın çalışma mekanizmasına müdahale anlamına gelir ve bu suç kapsamına girer.

TCK m.244/4:
“Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Özellikle MSC Adams gibi teknik ve pahalı yazılımlarda bu tür müdahaleler detaylı adli bilişim incelemesi ile kolayca tespit edilebilir.

4. Tazminat Sorumluluğu

MSC Software veya yerel temsilcisi, lisanssız kullanım tespit edildiğinde hukuk mahkemelerinde tazminat davası açabilir. Bu davada:

• Yazılımın piyasa bedeli,
• Kullanım süresi boyunca oluşan kayıplar,
• Uğranılan maddi zarar,
• Gerekirse manevî zarar,
• Kullanıma imkân sağlayan yetkililerin sorumluluğu
  gündeme gelir.

Ayrıca, mahkeme kararlarıyla:

• Yazılımın yüklü olduğu bilgisayarlara el konulması,
• Lisanssız kopyaların imhası,
• Kararın ilanı gibi ek yaptırımlar uygulanabilir.

5. Uygulamadaki Yargıtay Kararları

Yargıtay, bu konuda verdiği kararlarında lisanssız yazılım kullanımını hem cezaî hem hukukî sorumluluğu doğuran bir fiil olarak değerlendirmektedir.

Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2015/1993 K. kararında:

“Sanığın işyerinde lisanssız mühendislik yazılımlarını kurarak kullandığı, bunun eser sahibinin mali haklarını ihlal ettiği, bu nedenle ceza verilmesinin hukuka uygun olduğu” ifade edilmiştir.

Her ne kadar kararlar AutoCAD, SolidWorks, MATLAB gibi yazılımlarla ilgili olsa da, MSC Adams’ın lisanssız kullanımı da aynı hüküm ve yorumlara tabidir.

6. Tespit ve Denetim Süreçleri

Lisanssız kullanım aşağıdaki yollarla tespit edilebilir:

• İhbar (eski çalışanlar, rakip firmalar vb.),
• Savcılık izniyle yapılan BT denetimleri,
• Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı incelemeleri,
• MSC Software’in veya distribütörlerin teknik taramaları.

Bunların ardından adli bilişim raporlarıyla delil elde edilerek ceza ve tazminat davaları başlatılır.

7. Şirketler Açısından Riskler

• Şirket yetkilileri doğrudan şahsen sorumlu olur.
• Mühendislik firmalarının kamu ihalelerine katılımı riske girer.
• Vergi ve SGK denetimlerinde güvenilirlik sarsılır.
• Binlerce dolarlık maddi tazminatlar ve cezai süreçler doğar.

8. Hukuka Uygun Alternatifler

• MSC Adams için eğitim ve akademik sürümler mevcuttur.
• Yıllık lisans kiralama veya modül bazlı lisans alma yolları ile maliyet düşürülebilir.
• Açık kaynaklı alternatifler (örneğin Chrono::Engine, Project Chrono) bazı projeler için yeterli olabilir.

9. Sonuç: MSC Adams’ın Lisanssız Kullanımı Açıkça Suçtur

MSC Adams gibi üst düzey mühendislik yazılımlarının lisanssız olarak kullanılması;

• FSEK kapsamında eser sahibinin hakkına tecavüz,
• TCK kapsamında bilişim sistemine müdahale suçu,
• Ayrıca yüksek tazminat riski doğurur.

Gerek bireysel mühendisler gerekse şirket yöneticileri, bu konuda etik ve hukuki sorumluluğun bilincinde olmalı ve her zaman yasal yollardan yazılım temin etmelidir. Bu süreçte uzman bir avukata danışmak elzemdir.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ