İşe Yerleştirme Vaadiyle Para Almak Dolandırıcılık Suçunu Oluşturur mu? Mağdurun Hukuki Hakları Nelerdir?

Giriş

Günümüzde işsizlik oranlarının artması, ekonomik zorluklar ve özellikle genç nüfusun istihdam arayışı içinde olması, kötü niyetli kişilerin bu ihtiyacı suistimal etmelerine zemin hazırlamaktadır. Toplumda sıkça rastlanan bu dolandırıcılık türü, mağdurların hem maddi hem de manevi zararlar yaşamasına neden olmaktadır. İş vaadi dolandırıcılığı olarak adlandırılan bu fiiller; özellikle internet, sosyal medya platformları ve çeşitli ilan siteleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Bu makalede, iş vaadiyle dolandırıcılığın hukuki niteliği, suçun unsurları, Yargıtay kararları ışığında değerlendirme, mağdurların başvuru yolları ve cezai yaptırımlar ele alınacaktır.

---

1. Kavramsal Çerçeve: İş Vaadi Dolandırıcılığı Nedir?

İş vaadi dolandırıcılığı, failin gerçekte var olmayan veya sağlama imkânı bulunmayan bir iş imkanını sağlayacağını beyan ederek mağdurlardan para, belge veya sair menfaat temin etmesidir. Bu fiil, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 157. ve 158. maddelerinde düzenlenen dolandırıcılık suçu kapsamında değerlendirilmektedir.

1.1. Genel Dolandırıcılık (TCK m. 157)

“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya bir başkasının zararına olarak kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak” suretiyle işlenen suçtur.

1.2. Nitelikli Dolandırıcılık (TCK m. 158)

TCK m. 158/1-f bendine göre:

“Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması” ya da “kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması” suretiyle işlenen dolandırıcılık fiilleri nitelikli kabul edilmekte ve daha ağır cezalar öngörülmektedir.

İş vaadi dolandırıcılığı sıklıkla internet, sahte iş ilanları, sahte aracı kurumlar veya kamu kurumu adı altında yapılan dolandırıcılık fiillerini içerdiğinden, çoğu kez nitelikli dolandırıcılık kapsamında değerlendirilmektedir.

---

2. Suçun Unsurları

İş vaadiyle dolandırıcılığın oluşması için şu unsurların bir araya gelmesi gerekmektedir:

2.1. Hileli Davranış

Fail, mağduru kandırmaya yönelik davranışlarda bulunmalı, örneğin:

• Sahte iş ilanı yayımlamalı,

• Gerçek olmayan bir şirketin temsilcisi gibi davranmalı,

• İşe alım için ön ödeme, kıyafet bedeli, eğitim ücreti adı altında para talep etmelidir.

2.2. Mağdurun Aldatılması

Mağdur, failin hileli davranışları sonucu yanıltılmalı ve bu davranışlara güvenerek hareket etmelidir.

2.3. Zarar ve Yarar Unsuru

Mağdurun parasal veya sair bir zarara uğraması, failin veya üçüncü kişinin menfaat elde etmesi gereklidir.

---

3. Uygulamada Görülen Senaryolar

3.1. Sosyal Medya ve İlan Siteleri Aracılığıyla Dolandırıcılık

Bazı dolandırıcılar, “devlet kurumlarına yerleştirme”, “gizli kadro”, “torpilli alım” gibi başlıklarla sahte ilanlar açmakta bunun karşılığında mağdurlardan CV, kimlik fotokopisi, banka dekontu veya ücret talep etmektedir.

3.2. Gerçek Firma Adı Kullanılarak Dolandırıcılık

Bazı durumlarda failler, tanınmış bir firmanın adını kullanarak sahte e-posta adresleri veya web siteleriyle iletişim kurar. Bu firmalarda işe alınacağı vaadiyle mağdurdan para talep edilir.

3.3. Kamu Kurumları Adına İş Vaadi

Bazı durumlarda fail kendini belediye, bakanlık veya özel güvenlik kadrolarına yerleştirecek kişi gibi tanıtmakta, kamu görevlisi kimliği takınarak mağdurlardan “rüşvet” ya da “hizmet bedeli” adı altında para almaktadır.

---

4. Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme

Yargıtay 15. Ceza Dairesinin Kararına göre,

“…sanığın sosyal medya üzerinden kamuya personel alımı yapılacağına dair ilan verip, mağdurlardan ‘güvence bedeli’ ve ‘kıyafet bedeli’ adı altında para aldığı, iş vaadinin gerçek olmadığı, eyleminin nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturduğu…” yönünde karar verilmiştir.

Yargıtay 11. Ceza Dairesinin Kararına göre,

“…kamu kurumu adı kullanılarak yapılan iş vaadinin aldatıcılık unsurunu taşıdığı, sanığın menfaat elde ettiği anlaşılmakla TCK 158/1-d kapsamında ceza verilmesi gerektiği…” belirtilmiştir.

---

5. Ceza Yaptırımı

5.1. Basit Dolandırıcılık (TCK 157)

• 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası.

5.2. Nitelikli Dolandırıcılık (TCK 158/1-f, g)

• 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası.

• Failin kamu görevlisi sıfatıyla hareket etmesi halinde ceza daha da artmaktadır.

---

6. İş Verenler ve Platformlar Açısından Sorumluluk

Bazı durumlarda dolandırıcılık, ilan platformları veya kurumsal e-posta sunucuları kullanılarak yapılabilmektedir. Bu gibi durumlarda:

• İlan sitelerinin denetim yükümlülüğü doğabilir.

• Şirket adı kötüye kullanılmışsa, şirket tarafından suç duyurusunda bulunulmalı ve ilanlara erişim engeli talep edilmelidir (5651 sayılı Kanun m.9).

---

7. Önleyici Hukuki Mekanizmalar ve Öneriler

• Kamu spotları ve farkındalık çalışmaları artırılmalıdır.

• Belediyeler, İŞKUR ve valilikler sahte ilanlara karşı vatandaşları uyarmalıdır.

• Sosyal medya platformları sahte iş ilanlarını hızlıca kaldırmakla yükümlü olmalıdır.

• Vatandaşlar, “işe yerleştirme vaadiyle” para talep eden kişi veya kuruluşlara karşı dikkatli olmalı; iş görüşmeleri, resmî ofislerde ve yazılı belge üzerinden yapılmalıdır.

---

8. Sonuç

İş vaadiyle dolandırıcılık suçu, mağdurun umutlarından ve ekonomik çaresizliğinden beslenen, toplumsal güveni zedeleyen ağır bir suçtur. Türk Ceza Kanunu, bu tür fiilleri hem genel hem de nitelikli dolandırıcılık kapsamında cezalandırmakta; özellikle bilişim sistemleri ya da kamu kurumları kullanıldığında daha ağır yaptırımlar öngörmektedir. Uygulamada Yargıtay kararları, failin niyetini, mağdurun algısını ve eylemin aldatıcılık düzeyini dikkate alarak değerlendirmeler yapmaktadır. Hukukçular, mağdurları hak arama yollarına yönlendirmeli; toplumda farkındalık yaratılmalı; dolandırıcılara karşı kararlı bir hukuki duruş sergilenmelidir.