Instagram’da Reklam Yaptım Ama #Reklam Etiketi Koymadım: Yaptırımı Nedir, Tarafıma Dava Açılırsa Ne Yapmam Gerekir?
Giriş
Sosyal medya platformları, günümüzde sadece birer iletişim aracı olmaktan çıkmış, reklam ve pazarlama faaliyetlerinin merkezine yerleşmiştir. Özellikle Instagram’da ürün tanıtımı yapan içerik üreticileri (influencer’lar), artık doğrudan markalarla anlaşmalar yaparak, takipçilerine yönelik tanıtımlar gerçekleştirmektedir. Ancak bu içeriklerde reklam olduğunun açıkça belirtilmemesi, hem tüketicinin aldatılması, hem de hukuki ve idari yaptırımlara konu olması bakımından ciddi sorunlar doğurabilir.
Bu yazıda, Instagram’da ücretli ya da anlaşmalı reklam içeriklerinde #reklam etiketi kullanılmadan paylaşım yapılmasının hukuki karşılığı, Rekabet Kurumu ve Ticaret Bakanlığı uygulamaları, Tüketici Kanunu, dava ve şikâyet süreçleri, Yargıtay kararları ve izlenmesi gereken hukuki yollar ayrıntılı biçimde açıklanacaktır.
1. Reklam Niteliğindeki Paylaşımlar ve #Reklam Etiketi Zorunluluğu
1.1. Reklam Olarak Kabul Edilen İçerikler Nelerdir?
Bir içerik, aşağıdaki unsurları taşıyorsa reklam olarak kabul edilir:
- Markalı bir ürün veya hizmetin görsel ya da sözlü olarak tanıtımı yapılmışsa,
- İçerik üreticisi, bu paylaşım karşılığında bedel, ürün, indirim veya hizmet almışsa,
- Ürünün olumlu yönleri vurgulanarak tüketici yönlendirilmişse.
Bu durumda içerik, ticari iletişim kapsamında değerlendirilir ve reklam sayılır.
1.2. Hukuki Dayanak: Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlanan “Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği”nin 5. maddesi uyarınca:
“Ticari reklamlar, açık, anlaşılır ve dürüst olmalı; tüketiciyi yanıltmamalıdır.”
Aynı yönetmeliğin 26. maddesine göre, dijital mecralarda yayımlanan reklamların, tüketici tarafından kolayca anlaşılabilecek biçimde ‘reklam’ olduğunun belirtilmesi zorunludur.
Bu nedenle #reklam, #işbirliği, #sponsorlu gibi etiketlerin yer almaması, hukuki yükümlülüğe aykırılık doğurur.
2. Reklam Etiketi Koymadan Paylaşım Yapmanın Yaptırımları
2.1. İdari Para Cezası (Ticaret Bakanlığı)
Reklam etiketi olmayan içerikler hakkında, Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu’na şikâyette bulunulabilir. Kurul, reklamın aldatıcı, örtülü veya belirsiz olduğunu tespit ederse:
- İçeriğin kaldırılmasına karar verir.
- İçerik üreticisine ve markaya 5.000 TL ile 500.000 TL arasında idari para cezası uygulanabilir (Reklam Kurulu Yönetmeliği m.63).
- Tekrarlanması halinde ceza miktarı katlanır.
2.2. Tüketici Tarafından Dava Açılması
Paylaşımdan etkilenen bir tüketici, aldatıldığını, zarar gördüğünü veya haksız kazanç elde edildiğini öne sürerek:
- Tüketici Mahkemesi‘nde tazminat davası açabilir.
- Maddi zarar iddiası varsa, fatura veya ödeme belgeleri sunması gerekir.
- Manevi zarar iddiası varsa, kişilik haklarının zedelenmesi gündeme gelir.
Yargıtay kararları, reklam etiketi olmayan paylaşımların tüketici algısını yanıltıcı nitelikte olduğunu ve doğrudan sorumluluk doğurabileceğini kabul etmektedir.
2.3. Rakip Firmaların Haksız Rekabet Davası Açması
Rakip firma, örtülü reklam yapan kişiye veya markaya karşı:
- Haksız rekabetin önlenmesi,
- Eski hale getirme,
- Tazminat talepli dava açabilir (TTK m.54 ve devamı).
3. Dava Açılırsa Ne Yapmalıyım?
3.1. Ön İnceleme: Ne Tür Bir Dava Açıldı?
Aşağıdaki seçeneklerden hangisi ile karşı karşıya kalındığı tespit edilmelidir:
- İdari yaptırım kararı mı geldi?
- Tüketici tarafından açılmış tazminat davası mı var?
- Haksız rekabet davası mı söz konusu?
Bu ayrım, savunma stratejisinin belirlenmesi açısından önemlidir.
3.2. Olası Savunmalar
- Ticari bir ilişki olmadığı: Paylaşımın ücretli ya da promosyon amaçlı yapılmadığı, sadece kişisel görüş olduğu savunulabilir.
- Etiket kullanılmış fakat silinmiş olabilir: Platform kaynaklı teknik hata veya sistem değişikliği gerekçe gösterilebilir.
- Paylaşımda eleştiri veya tarafsız yorum yapılmışsa, reklam değil “kişisel görüş” kapsamında değerlendirilebilir.
- Marka tarafından yönlendirme yapılmadıysa, tüm sorumluluk içerik üreticisine değil, iş birliği kurmayan markaya da yüklenebilir.
4. Mevcut İçerikler Ne Olacak? Geriye Dönük Sorumluluk Var mı?
Ticaret Bakanlığı ve Reklam Kurulu uygulamalarına göre, son 1 yıla kadar geriye dönük içerikler incelenebilir. Daha eski içerikler için sorumluluk tartışmalı olsa da:
- İçerik hâlen yayındaysa, kaldırılması talep edilebilir.
- Arşivde bulunuyorsa, arama motorları aracılığıyla bulunabiliyorsa, hala ihlale devam edildiği kabul edilir.
5. Etik Kurallar ve İçerik Üreticisi Sorumluluğu
5.1. Dijital Etik İlkeler Rehberi (RTÜK & BTK)
RTÜK ve BTK tarafından hazırlanan rehberde, dijital içerik üreticilerine:
- Reklam içeriklerinin açıkça belirtilmesi,
- Takipçilerin aldatılmaması,
- Tüketici güveninin korunması
önerilmektedir. Bu kurallar sadece tavsiye niteliğinde olsa da, hukuki denetimlerin dayanağı hâline gelmektedir.
5.2. Platform Kuralları: Instagram ve TikTok
Instagram, markalı içerik araçları sunarak içeriklerin etiketlenmesini zorunlu tutmaktadır. Ayrıca platform kurallarında:
“Reklam veya sponsorlu içerikler açık şekilde belirtilmelidir; aksi hâlde içeriğiniz kaldırılabilir veya hesabınız askıya alınabilir.”
6. Ne Yapmalıyım? Pratik Hukuki ve İdari Öneriler
- Her reklam paylaşımında mutlaka #reklam etiketi kullanın.
- Tereddütteyseniz, #sponsorlu veya #işbirliği gibi etiketlerle içeriği netleştirin.
- Markalardan gelen tanıtım taleplerinde, yazılı iş birliği ve lisans sözleşmesi isteyin.
- Reklam etiketi içeren paylaşımlarınızı arşivleyin ve ekran görüntüsü alın.
- Eski içerikleri gözden geçirerek, etiket eklemeyi unutmuşsanız düzeltin ya da yayından kaldırın.
Sonuç: Dijital Mecralarda Şeffaflık Zorunluluğu
Instagram gibi platformlarda yapılan tanıtımlar, artık klasik reklamlar kadar hukuki sorumluluk doğurmaktadır. “Takipçiye ürün tanıttım ama #reklam yazmadım, ne olur ki?” anlayışı, hem Ticaret Bakanlığı yaptırımlarına hem de tüketici davalarına kapı aralayabilir.
Bu sebeple içerik üreticileri, dijital medya ajansları ve iş birliği yapan markalar, her paylaşımda “etiket, açık bilgilendirme, yazılı izin” gibi temel hukuki adımları atmakla yükümlüdür. İhlalin küçük olması, sonuçlarının küçük olacağı anlamına gelmez. Özellikle kurumsal markalarla çalışan içerik üreticileri için bu kurallar, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güven inşa etmenin de bir parçasıdır.
About Post Author
