Yapay Zekâ ile Logo Tasarladım: Telif Hakkı Bana mı Ait, Yapay Zekâya mı?
Giriş
Yapay zekâ teknolojilerinin grafik ve tasarım alanındaki yükselişi, telif hukuku açısından köklü tartışmaları da beraberinde getirmektedir. DALL·E, Midjourney, Adobe Firefly, Canva AI gibi yapay zekâ destekli araçlar aracılığıyla saniyeler içinde üretilen görsel içerikler, klasik telif hakları sisteminin sınırlarını zorlamaktadır. Özellikle logo gibi ticari değer taşıyan grafik tasarımların, yapay zekâ yardımıyla oluşturulması durumunda şu soru kaçınılmaz olarak gündeme gelir: Bu logonun telif hakkı bana mı aittir, yapay zekâya mı, yoksa hiçbirimize mi?
Bu makalede, Türk ve uluslararası hukuk çerçevesinde yapay zekâ destekli tasarımlarda telif hakkının kime ait olacağı, eser niteliği, yaratıcılık unsuru, fikri mülkiyetin dayanakları, yargı kararları ve olası hukuki riskler detaylı biçimde incelenecektir.
1. Telif Hakkının Dayandığı Temel İlke: İnsan Yaratıcılığı
Telif hakkı sistemi; yaratıcılığın ve bireysel emeğin korunmasını hedefler. Bu nedenle telif hakkına konu olabilecek eserlerin mutlaka bir insan tarafından yaratılmış olması gerektiği, hem Türk hukukunda hem de uluslararası içtihatta temel ilkedir.
1.1. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)
Türkiye’de telif hakları 5846 sayılı FSEK ile düzenlenmektedir. Kanuna göre eser:
- Sahibinin hususiyetini taşımalı,
- İlmi ve edebi eser, güzel sanat eseri, musiki eseri ya da sinema eseri kategorilerinden birine girmeli,
- Estetik ve özgünlük barındırmalıdır.
FSEK m.1/B: “Eser, sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema alanına giren her türlü fikir ve sanat ürünüdür.”
1.2. Eser Sahipliği: İnsan Olmalı
Kanuna göre eser sahibi ancak gerçek kişi olabilir. Yapay zekâ ise bir tüzel kişilik değildir, dolayısıyla doğrudan eser sahibi olması hukuken mümkün değildir.
2. Yapay Zekâ ile Üretilen İçeriğin Telif Hukuku Açısından Durumu
Yapay zekâ ile üretilen logo, eser sayılabilir mi? Telif hakkı korunması sağlanabilir mi? Buradaki temel ayrım, yapay zekânın rolünün pasif mi aktif mi olduğu noktasında toplanır.
2.1. Tam Otomatik Üretimde Telif Koruması Yok
Kullanıcı yalnızca bir anahtar kelime giriyor ve yapay zekâ bu girdiye dayanarak tamamen otomatik bir tasarım üretiyorsa, bu durumda:
- İnsan yaratıcılığı bulunmadığı için,
- Eser niteliği oluşmaz.
- Telif hakkı doğmaz.
Bu durumda, ortaya çıkan görsel tasarım kamu malı (public domain) sayılabilir.
2.2. İnsan Yaratıcılığı Yoğun Olan Tasarımlarda Koruma Mümkün
Ancak kullanıcı:
- Görselin kompozisyonunu,
- Renk paletini,
- Biçimsel detayları,
- Stil tercihini,
manipüle etmişse ve süreçte yaratıcı tercihlerini açıkça ortaya koymuşsa, o zaman ortaya çıkan eser insan emeğiyle bütünleşmiş karma bir üretim sayılabilir. Bu tür durumlarda telif koruması mümkün olabilir.
3. Uluslararası Yaklaşımlar ve Örnekler
3.1. ABD Telif Bürosu (USCO) Görüşü
ABD Telif Bürosu 2023 yılında şu kararı vermiştir:
“Yapay zekâ ile üretilen içerikler, insan katkısı içermediği sürece telif korumasından yararlanamaz.”
Bu karar, Midjourney ile oluşturulan bir çizgi romanın bazı bölümlerinin telif koruması alamamasıyla sonuçlanmıştır.
3.2. Avrupa Birliği Uygulaması
AB Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO), şu anda yapay zekâ ile üretilen görseller için tescil koruması sağlamaz. Ancak eğer tasarımcı, AI üretimini sadece bir araç olarak kullanmışsa, ortaya çıkan eserin telif hakkı yine insana ait olabilir.
4. Yapay Zekâ ile Tasarlanan Logolarda Hak Sahipliği Kime Ait?
4.1. Kullanıcı Hak Sahibi Olabilir mi?
Eğer kullanıcı:
- Yaratıcı katkı sağladıysa,
- Süreci yönettiyse,
- Nihai ürünü seçim, değiştirme veya harmanlama yoluyla geliştirdiyse,
telif hakkı kullanıcıya ait olabilir.
4.2. Yapay Zekâyı Sunan Platform Ne Kadar Hak Sahibi?
Bu durum, yapay zekâ platformlarının kullanıcı sözleşmesine göre değişir. Örneğin:
- Canva: Pro kullanıcılarına ticari kullanım hakkı sağlar.
- Midjourney: Telif hakkını kullanıcılara devreder ancak sistem üzerindeki lisans yetkisini saklı tutar.
- DALL·E (OpenAI): Kullanıcılara ticari kullanım hakkı verir ancak telif hakkı oluşturduğunu garanti etmez.
Dolayısıyla kullanıcı, logoyu kullanmadan önce platform sözleşmesini mutlaka incelemelidir.
5. Marka Tesciline Etkisi: Telif Hakkı Olmasa da Tescil Olur mu?
Logo, aynı zamanda marka olarak kullanılmak istenebilir. Burada telif korumasının olup olmaması, marka tesciline engel değildir.
5.1. 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
SMK kapsamında marka:
- Ayırt edici olmalı,
- Tescil başvurusuna uygun olmalı,
- Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olmamalıdır.
Yani, telif koruması olmayan bir logo bile marka olarak tescil edilebilir, yeter ki özgünlük ve ayırt edicilik sağlansın.
5.2. Yapay Zekâ ile Üretilen Logonun Marka Tescili Mümkün mü?
Evet. Yapay zekâ ile oluşturulan logolar, marka olarak tescil ettirilebilir. Ancak tescil aşamasında:
- Aynı veya benzer bir tasarımın daha önce tescillenmemiş olması,
- Ayırt edici olması gerekir.
6. Olası Riskler: Telif Sahibi Olmadığınız Logoyu Kullanmanın Sonuçları
- Telif hakkı iddiası gelebilir: Özellikle açık kaynak görsellerden türetilmişse.
- Aynı logoyu başkaları da kullanabilir: Telif koruması olmadığında münhasırlık (exclusive right) olmaz.
- Tescil iptal davasına konu olabilir: Eğer başka biri önce davranırsa.
7. Uygulama Örneği: Bir Avukatlık Bürosunun Logo Tasarımı
Senaryo:
Bir avukatlık bürosu, ChatGPT-DALL·E entegrasyonuyla, adalet temalı bir logo oluşturur. Bu logo, mahkeme sütunu ve teraziyi stilize eden bir AI görselidir. Büro bu logoyu sosyal medyada, antetli kağıtlarda ve kartvizitlerde kullanır.
Değerlendirme:
- Yaratıcı müdahale azsa: Telif hakkı oluşmaz, kamu malıdır.
- Yaratıcı yönlendirme ve düzenleme varsa: Telif hakkı kullanıcıya ait olabilir.
- Marka tescili yapılırsa: Ticari hak sağlanır ancak telif iddialarına açık kalabilir.
8. Ne Yapmalı? Yapay Zekâ ile Tasarımda Telif Stratejisi
- Telif Koruması İçin: Sürece yaratıcı müdahale yapın, sadece “prompt” değil; düzenleme, montaj, renklendirme, biçim verme gibi katkılar sağlayın.
- Platform Kurallarını Okuyun: Kullanım lisansı, telif hakları, ticari haklara dair hükümleri inceleyin.
- Marka Tescili Yapın: Telif koruması olmasa bile ticari kullanım için marka tescili güçlü bir koruma sağlar.
- Tescil Belgelerini Saklayın: Kimlik, zaman, içerik bağlantısı açık şekilde belgeleyin.
- Profesyonel Tasarımcıyla İşbirliği: Karma üretimlerde profesyonel destek alınarak telif hakkı birlikte belirlenebilir.
Sonuç: Telif Hakkı İnsanla Başlar, Yapay Zekâ Araçtır
Yapay zekâ ile üretilen logolar, telif hukuku açısından henüz gri alandadır. Genel kural, telif hakkının sadece insan yaratımı eserlerde doğacağıdır. Yapay zekânın sadece bir araç olarak kullanıldığı durumlarda kullanıcı lehine hak doğabilirken, tamamen otomatik üretimlerde telif hakkı iddiası geçersiz olabilir.
Bu sebeple, yapay zekâ ile üretilen her logonun kendiliğinden telif hakkına sahip olduğunu düşünmek hatalı olur. Gerçek koruma için yaratıcı sürece insan müdahalesi şarttır.
About Post Author
