Dijital Ortamda Telif Hakkı İhlalleri ve Başvurulabilecek Hukuki Yollar Nelerdir?

Giriş: Dijitalleşme ve Telif Hakları

Günümüzde içerik üretimi, tüketimi ve paylaşımı dijital ortamda baş döndürücü bir hızla ilerliyor. Müzik, video, görsel, makale, e-kitap ve yazılım gibi dijital içeriklerin saniyeler içinde milyonlara ulaşabildiği bu çağda, telif hakkı ihlalleri de benzer hızla yayılmakta. Telif hakkı sahipleri için bu durum hem ekonomik hem de manevi kayıplara yol açarken; hukukun bu yeni mecraya nasıl tepki verdiği, hangi araçlarla koruma sağladığı giderek daha fazla önem kazanıyor.

2. Telif Hakkı Nedir? Dijital İçerikte Nasıl Korunur?

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK), her türlü bilim, edebiyat, müzik, güzel sanat ve sinema eserini koruma altına alır. Telif hakkı, eser sahibine eseri çoğaltma, yayma, işleme, temsil etme gibi mali hakların yanı sıra, adının belirtilmesi, eserin değiştirilmemesi gibi manevi haklar da tanır.

Dijital içerikler, bu kapsamda özellikle:

• YouTube videoları, TikTok içerikleri,
• Dijital illüstrasyonlar ve tasarımlar,
• Blog yazıları, e-kitaplar,
• Online kurslar ve dijital eğitim materyalleri,
• Web sitelerinde yer alan metinler ve kodlar, gibi formatlarda sıkça korunmaya konu olur.

3. Dijital Ortamda Telif Hakkı İhlalinin Türleri

Dijital ortamdaki telif ihlalleri yalnızca bir şarkıyı izinsiz paylaşmakla sınırlı değildir. Daha sofistike ve sinsice yapılan ihlaller de vardır. En yaygın örnekler şunlardır:

• Eserin izinsiz paylaşılması (upload/download)
• Kaynak belirtilmeden alıntı yapılması
• Başkasına ait bir içeriğin kendi ürünü gibi gösterilmesi (intihal)
• Yapay zekâ tarafından üretilen eserde orijinal içeriğin “çaktırmadan” kullanılması
• Canva, Photoshop gibi programlarda yapılan özgün tasarımların çalınıp satılması
• YouTube’da arka planda çalan müziğin izinsiz kullanılması
• Web sitelerindeki içeriklerin topluca kopyalanarak başka sitelere yapıştırılmas

4. Hukuki Koruma Yolları Nelerdir?

Telif hakkı ihlaliyle karşılaşan içerik sahipleri için izlenebilecek hukuki yollar, hem önleyici hem de telafi edici nitelikte olabilir:

A) İçerik Platformlarına Başvuru (DMCA ve benzeri süreçler)

YouTube, Instagram, Spotify gibi platformların kendi telif koruma sistemleri vardır. Genellikle DMCA (Digital Millennium Copyright Act) çerçevesinde içerik kaldırma talebi yapılabilir.
Bu bir mahkeme kararı olmadan ilk savunma hattı gibidir.

B) İhtiyati Tedbir ve Yayının Durdurulması

FSEK madde 77 uyarınca mahkemeden yayının durdurulması veya eser üzerindeki müdahalenin önlenmesi talep edilebilir.

C) Tazminat Davası

FSEK madde 70 uyarınca eser sahibinin uğradığı maddi ve manevi zararlar için maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

D) Ceza Sorumluluğu

Telif hakkı ihlali sadece özel hukuk meselesi değildir. FSEK madde 71 gereği izinsiz kullanımlar için hapis ve para cezası öngörülmüştür.
Örneğin bir yazılımcının kodunu çalıp uygulamasına entegre eden kişi, yalnızca dava değil, ceza mahkemesinde de sanık olabilir.

E) Eserin İadesi ve Kaldırılması

Mahkemeden, eserin kullanıldığı alanlardan kaldırılması ve varsa fiziksel kopyaların imhası da talep edilebilir.

5. Uygulama Örnekleri 

Bir Instagram fenomeni, başka bir fotoğrafçının eserini filtreleyip kendi eseri gibi paylaşırsa bu eser sahibinin izni olmadan işleme ve yayma hakkının ihlali anlamına gelir.

OpenAI, MidJourney veya başka bir yapay zekâ aracılığıyla, gerçek bir sanatçının tarzını birebir taklit eden bir dijital görsel üretildiğinde, bu durumda stil hakkı, kişisel ifade biçimi gibi daha tartışmalı alanlar gündeme gelir.

Spotify’da remix olarak yayınlanan ama aslında orijinal şarkının büyük kısmını kullanan eserlerde hem mali hem de manevi haklar ihlal edilmiş sayılabilir.

6. Sonuç ve Değerlendirme

Dijital çağ, telif hakkı hukukuna yeni sorular ve meydan okumalar getirmektedir. Hukuki araçlar henüz teknolojinin hızına tam olarak yetişemese de, eser sahipleri için hem ulusal hem de uluslararası düzeyde ciddi koruma imkânları mevcuttur.
Bu nedenle dijital içerik üreticilerinin, hukuki konularda haklarının bilincinde olmaları ve gerektiğinde hukuki yollara başvurmaları gerekmektedir.