Dolandırıcılık Suçunun Zincirleme Suç Olarak İşlenmesi

1. Giriş

Ceza hukukunda suçların işlenme biçimleri ve bu suçların birden çok kez gerçekleşmesi halinde uygulanacak cezai yaptırımlar, adaletin sağlanması açısından büyük önem taşır. Bu bağlamda zincirleme suç kavramı, failin aynı suç tipini, aynı mağdura karşı aynı suç işleme kararı kapsamında birden fazla kez işlemesi halinde gündeme gelir. Özellikle dolandırıcılık suçu gibi hileli davranışlara dayanan ve tekrar etmeye müsait suçlarda zincirleme suç hükümlerinin uygulanabilirliği hem teorik hem pratik olarak önem arz eder.

Bu makalede, Türk Ceza Kanunu’nun 43. maddesi bağlamında zincirleme suç kavramı açıklanacak; dolandırıcılık suçu ile ilişkisi, Yargıtay kararları ışığında detaylandırılacak ve uygulamadaki sorunlar ele alınacaktır.

2. Zincirleme Suç Nedir? (TCK m. 43)

2.1. Tanım

Türk Ceza Kanunu’nun 43. maddesine göre:

“Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suç birden fazla kez işlenirse, fail hakkında bir ceza verilir; ancak bu ceza dörtte birinden, dörtte üçüne kadar artırılır.”

Aynı mağdura karşı aynı suç işlenmelidir. Ancak bazı Yargıtay kararlarında birden çok mağdur da zincirleme suç kapsamında değerlendirilmektedir (doktrinsel farklılık).

2.2. Şartları

Tek suç işleme kararı olmalı (subjektif birlik).
Aynı suç tipi olmalı.
Farklı zamanlarda işlenmiş olmalı.
Mağdur aynı kişi olmalı (veya bazı durumlarda aynı topluluk).

3. Dolandırıcılık Suçunun Özellikleri

Dolandırıcılık suçu, TCK m.157-158’de düzenlenmiş olup, failin hileli davranışlarla mağduru aldatması, onun veya başkasının zararına kendisine veya başkasına haksız menfaat sağlaması şeklinde tanımlanır.

Kusurluluk: Kasten işlenir.
Zarar: Malvarlığına yöneliktir.
Hile: Suçun en belirgin unsurudur.

Bu özellikler, dolandırıcılık suçunun sistematik biçimde tekrarlanmasına elverişli bir yapı oluşturur.

4. Dolandırıcılıkta Zincirleme Suç Uygulaması

Dolandırıcılık suçunun birden çok kez işlenmesi durumunda, failin bu eylemleri tek bir suç işleme kararıyla ve belirli bir plan dahilinde gerçekleştirmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.

4.1. Örnek Durumlar

Fail, aynı kişiyi her ay farklı bahanelerle kandırarak para alır.
Bir e-ticaret sitesi üzerinden, aynı kişiye aynı yöntemle birden fazla kez sahte ürün satar.
Bir mağdurdan taksitli şekilde hileli biçimde tahsilat yapılır.

Bu tür durumlarda tek bir ceza verilir; ancak bu ceza artırılır.

4.2. Yargıtay Görüşü

Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2019/1843 E., 2020/4671 K.:
“Sanığın aynı mağduru üç kez farklı tarihlerde dolandırdığı sabittir. Ancak bu fiiller, aynı suç işleme kararı altında işlendiği anlaşıldığından zincirleme suç hükümleri uygulanmalıdır.”

5. Nitelikli Dolandırıcılıkta Zincirleme Suç

Nitelikli dolandırıcılık (TCK m.158), daha ağır cezaları gerektirir. Ancak suç tipi değişmediği sürece zincirleme suç hükümleri uygulanabilir. Örneğin:

Failin bilişim sistemleriyle aynı kişiyi 3 kez dolandırması → zincirleme nitelikli dolandırıcılık.

Fakat her eylem farklı mağdurlara yönelikse bu durumda her bir fiil ayrı suç olarak değerlendirilir.

5.1. Uyuşmazlık: Aynı Kişi mi Aynı Topluluk mu?

TCK m.43 açıkça “bir kişiye karşı” demektedir. Ancak Yargıtay bazı kararlarında aynı topluluğa (örneğin bir şirkete veya aile bireylerine) karşı işlenen eylemleri de zincirleme suç saymıştır.

Yargıtay 11. CD, 2018/2213 E., 2019/7344 K.:
“Sanığın aynı aile bireylerini tek bir planla ve aynı yöntemle dolandırması zincirleme suç kapsamında değerlendirilmiştir.”

6. İştirak ve Zincirleme Suç Ayırımı

Zincirleme suç, failin tek başına ya da başkalarıyla işlediği suçun tekrarına dayanır. İştirak ise bir suçun birden çok kişiyle birlikte işlenmesidir.

Her iki kurum farklı hukuki sonuçlar doğurur:

Zincirleme suçta tek ceza verilir, artırılır.
İştirakte her iştirakçi ayrı ayrı değerlendirilir.

Bazı olaylarda hem iştirak hem zincirleme suç hükümleri birlikte uygulanabilir. Örneğin iki fail birlikte aynı kişiyi üç kez dolandırırsa, bu hem müşterek faillik hem de zincirleme suç sayılabilir.

7. Uygulamada Sorunlu Noktalar

7.1. Suç İşleme Kararının Tespiti

Suç işleme kararı failin zihinsel sürecine ilişkindir. Bunun somutlaştırılması için aşağıdaki kriterler aranır:

Eylemler arasında süreklilik ve benzerlik.
Aynı yöntem ve araçlar.
Mağdurun aynı kişi olması.
Belirli bir planın izlenmiş olması.

7.2. Farklı Mağdurlar ve Topluluk Mağduriyeti

Bazı hâkimler, her mağdur için ayrı ceza verilmesi gerektiğini savunurken; bazı kararlar ise belirli bir topluluğun hedef alınması hâlinde zincirleme suç kabul etmektedir.

8. Cezanın Belirlenmesi ve Uygulama Örnekleri

TCK m.43’e göre:

“Zincirleme suç halinde, faile tek ceza verilir ve bu ceza dörtte birden dörtte üçe kadar artırılır.”

Örnek:

Failin işlediği nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası 5 yıl.
Aynı kişiyi üç kez dolandırdığı tespit edildi.
Mahkeme, 5 yıl cezaya %50 artırım yaparak 7 yıl 6 ay hapis cezası verir.

9. Değerlendirme ve Sonuç

Zincirleme suç hükümleri, dolandırıcılık gibi tekrar etmeye elverişli suçlar bakımından adaletin dengeli tesisini sağlayan ve ceza hukukunun ölçülülük ilkesine katkıda bulunan bir kurumdur. Aynı mağdura yönelik aynı planla işlenen birden fazla dolandırıcılık fiilinin tek bir suç gibi değerlendirilmesi, hem yargı kaynaklarının etkin kullanımı hem de failin haklarının korunması açısından önemlidir.

Ancak uygulamada, failin kastı, mağdurun birlikte ya da ayrı ayrı zarar görmesi, eylemler arasındaki zaman farkı ve benzerlik derecesi, zincirleme suç uygulamasında kritik rol oynar. Bu nedenle somut olayların her biri özgün olarak değerlendirilmelidir.

Single Blog Title