Golden Visa Programlarında Usulsüzlük, İptal ve Denetim Mekanizmaları Nelerdir?

Giriş

Golden Visa programları, devletlerin yabancı yatırımcıları çekmek amacıyla sunduğu bir çeşit oturum veya vatandaşlık imtiyazıdır. Bu programlar; gayrimenkul yatırımı, sermaye aktarımı, iş kurma veya kamu tahvili alımı gibi ekonomik katkılar karşılığında oturum izni ve zamanla vatandaşlık hakkı sağlamaktadır. Ancak bu sistem, şeffaflık eksikliği, usulsüz başvurular, kimlik ve mali denetim zafiyetleri gibi sebeplerle ciddi hukuki sorunları beraberinde getirmiştir.

Bu makalede Golden Visa rejimlerinde görülen usulsüzlük türleri, iptal gerekçeleri ve programların ulusal ve uluslararası düzeyde nasıl denetlendiği irdelenecektir. Ayrıca Avrupa Birliği ve Türkiye gibi ülkelerde yürütülen reform girişimlerine de yer verilecektir.

I. Golden Visa Programlarının Hukuki Temeli

Her ülkenin kendi iç hukukuna göre tanımladığı bu programlar; genellikle “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu”, “İkamet İzinleri Yönetmeliği”, “Yatırım Teşvik Mevzuatı” gibi yasal düzenlemelere dayanır. Vatandaşlık söz konusu olduğunda, Anayasa ve Vatandaşlık Kanunları da devreye girer.

Golden Visa’nın özünde; devletin egemenlik hakkı çerçevesinde, belli mali katkı sunan yabancıya ayrıcalıklı bir ikamet statüsü tanıması yatmaktadır. Ancak bu ayrıcalığın kötüye kullanımı, hukuk devleti ilkesi açısından ciddi bir denge sorunu yaratır.

II. Usulsüzlük Türleri

1. Sahte Belgelerle Başvuru

Birçok ülkede başvurular sırasında:

Sahte banka dekontları,
Gerçek olmayan tapu kayıtları,
Usulsüz fon transfer belgeleri sunulmakta,
Paravan şirketler veya üçüncü şahıslar aracılığıyla yapılan işlemler yatırım olarak gösterilmektedir.

Örneğin Malta’da yürütülen bir soruşturma kapsamında, başvuru sahiplerinin Malta’da yaşamıyor olmalarına rağmen orada yaşıyor gibi gösterildiği ve belgelerin yetkililerle iş birliği içinde sahte olarak düzenlendiği tespit edilmiştir.

2. Para Aklama Faaliyetleri

Golden Visa sistemleri; yüksek tutarlı işlemler nedeniyle uluslararası para aklama riski barındırır. OECD ve FATF raporlarına göre, bazı ülkeler bu programları “yüksek riskli vatandaşlık yolları” olarak nitelendirmiştir.

3. Proxy Yatırımlar ve Dolaylı Sahiplik

Yatırımların başvuru sahibi yerine başka kişiler veya kurumlar üzerinden yapılması, doğrudan sahiplik şartının ihlali anlamına gelir. Bu da programın amacı olan “kişisel yatırım” kavramını boşa çıkarır.

4. Vergisel Suistimaller

Bazı başvurucular, Golden Visa’yı sadece vergi mukimliği avantajı için kullanmakta, fakat ülkede fiziken ikamet etmemektedir. Bu durum, vergi kaçakçılığı riskini doğurmaktadır.

III. İptal Sebepleri ve Hukuki Yansımaları

Golden Visa başvurularının iptali ya da kazanılmış hakların geri alınması, hukuki olarak geri alma (revocation) veya iptal (annulment) prosedürlerine tabidir. Aşağıda yaygın iptal gerekçeleri sıralanmıştır:

1. Yanıltıcı Beyan veya Belgeler

Başvuru sürecinde gerçeğe aykırı bilgi verilmesi,
Sahte belge kullanımı tespiti halinde verilen oturum izni geri alınabilir.

2. Yatırımın Devam Etmemesi

Bazı ülkeler yatırımın belirli bir süre korunmasını şart koşar (örneğin Portekiz’de 5 yıl). Bu süreden önce yatırımın satılması, geri çekilmesi veya devri halinde oturum izni iptal edilir.

3. Kamu Güvenliğini Tehdit Eden Durumlar

Başvuru sahibinin suç örgütleriyle ilişkisi, Interpol kaydı veya güvenlik soruşturmasında olumsuzluk çıkması durumunda izin iptal edilebilir.

4. İkamet Etmeme

Bazı ülkeler fiili ikamet şartı aramasa da, programı suiistimal edecek şekilde hiç bulunmama halinde izinlerin iptali gündeme gelebilir.

IV. Denetim Mekanizmaları

1. Ulusal Denetim Organları

Çoğu ülkede Golden Visa başvuruları:

İçişleri Bakanlıkları,
Göç İdaresi Müdürlükleri,
Mali Suçlarla Mücadele Birimleri
tarafından denetlenmektedir.

Bu birimlerin:

Gelir kaynaklarını kontrol etmesi,
Fonların meşruiyetini sorgulaması,
Yatırımın sürdürülebilirliğini izlemesi beklenir.

2. Avrupa Birliği Müdahaleleri

AB Komisyonu, 2022 yılında Golden Visa sistemleri hakkında rapor yayımlayarak; şeffaflık, kara para riski ve vatandaşlık hakkının istismarı konularında ciddi uyarılar yapmıştır. Malta ve Bulgaristan’daki sistemlerin AB değerleriyle bağdaşmadığı belirtilmiş; Malta aleyhine ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı) önünde süreç başlatılmıştır.

3. Uluslararası İzleme: FATF ve OECD

FATF (Financial Action Task Force), Golden Visa sistemlerini kara para aklama açısından değerlendirmekte,
OECD, şeffaflık standartlarına uygun olmayan ülkeleri izlemekte ve vergi bilgisi paylaşımını teşvik etmektedir.

V. Türkiye’de Golden Visa (Vatandaşlık Yolu ile İkamet) Uygulaması ve Denetimi

Türkiye’de 2017’den itibaren yürürlükte olan “yatırım yoluyla vatandaşlık” programı kapsamında:

400.000 USD’lik taşınmaz alımı,
500.000 USD mevduat veya fon yatırımı gibi yollarla vatandaşlık kazanılabilmektedir.

Denetim sorumluluğu Göç İdaresi Başkanlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu gibi kurumlara aittir. Ancak uygulamada zaman zaman:

Gerçek olmayan taşınmaz değerlemeleri,
Sahte tapular,
Sözde banka hareketleri ile başvuru yapılması gibi suiistimaller görülmektedir.

Yargı kararlarına yansıyan vakalarda, mahkeme iptali, idarenin vatandaşlığı geri alması gibi işlemler gündeme gelmiştir.

VI. Öneriler ve Reform Stratejileri

Golden Visa sistemlerinin daha adil, şeffaf ve güvenli hale gelmesi için aşağıdaki hukuki önlemler önerilebilir:

Merkezi dijital başvuru ve doğrulama sistemi kurulmalı
Gerçek faydalanıcı (beneficial owner) tespiti zorunlu olmalı
Yatırımın en az 5 yıl korunması yasal şart haline getirilmeli
Vergi makamları ile entegrasyon sağlanmalı
İptal süreci için yargı denetimi garanti altına alınmalı
AB düzeyinde ortak uyum mekanizması kurulmalı

Sonuç

Golden Visa programları, cazip ekonomik getirilerine rağmen ciddi hukuki zafiyetlere ve usulsüzlüklere açıktır. Bu nedenle denetim mekanizmalarının etkinliği, başvuruların şeffaflığı ve iptal prosedürlerinin hukuk devleti ilkeleriyle uyumlu olması büyük önem arz eder. Hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yapılacak hukuki reformlar, bu sistemlerin sürdürülebilir ve adil bir çerçevede devam etmesini sağlayacaktır.

Single Blog Title