TÜRK VATANDAŞLARI İÇİN DANİMARKA ‘DA ÇİFTE VATANDAŞLIK NASIL ALINIR?
Giriş
Küreselleşmenin hız kazandığı 21. yüzyılda vatandaşlık kavramı, klasik devlet bağlılığı tanımının ötesine geçmiş; bireyin sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik bağlarını ifade eden çok boyutlu bir kimlik halini almıştır. Bu gelişmelerle birlikte çifte vatandaşlık, uluslararası göç hareketlerinin doğal bir sonucu olarak hukuk sistemlerinde daha fazla yer bulmuştur.
Bu makalede Danimarka’nın çifte vatandaşlık rejimi detaylı olarak açıklanacak; Türk vatandaşlarının bu ülkede karşılaştığı hukuki zemin, karşılıklı vatandaşlık ilişkileri, Türk ve Danimarka hukuklarının çatışma ve uyum noktaları ile uygulamaya ilişkin sorunlar ele alınacaktır.
1. Vatandaşlık Kavramı ve Çifte Vatandaşlık Nedir?
a) Vatandaşlık
Vatandaşlık, bireyin belirli bir devletle olan hukuki bağını ve bu bağdan doğan hak ve yükümlülüklerini ifade eder. Hem iç hukukta hem de uluslararası hukukta, devletin kimlere vatandaşlık vereceği kural olarak kendi egemenlik alanı içindedir.
b) Çifte Vatandaşlık
Çifte vatandaşlık, bir bireyin aynı anda iki ayrı devletin vatandaşı olması durumudur. Bu durum genellikle:
-
Doğumla farklı ülkelerden vatandaşlık kazanılması (jus soli ve jus sanguinis),
-
Evlenme,
-
Doğal yolla vatandaşlık kazanımı (naturalizasyon) sonucunda ortaya çıkar.
2. Danimarka’nın Vatandaşlık Hukuku ve Çifte Vatandaşlığa Bakışı
a) Yasal Temel
Danimarka’da vatandaşlık hükümleri, Indfødsretsloven (Vatandaşlık Yasası) kapsamında düzenlenmektedir. Bu yasa, Danimarka vatandaşlığının kazanılması, kaybı ve iadesine ilişkin hükümleri içerir.
b) 2015 Reformu Öncesi ve Sonrası
1 Eylül 2015 tarihine kadar Danimarka, çifte vatandaşlığa kesinlikle izin vermeyen ülkelerden biriydi. Ancak söz konusu tarihte yapılan kanun değişikliği ile Danimarka vatandaşlığına geçmek isteyen bireylerin, mevcut vatandaşlıklarını bırakmalarına gerek kalmamıştır. Aynı şekilde, Danimarka vatandaşları da yabancı bir vatandaşlığı edindiklerinde Danimarka vatandaşlıklarını otomatik olarak kaybetmemektedir.
Bu değişiklik Danimarka’da yaşayan çok sayıda Türk vatandaşı için kritik önemdedir.
3. Danimarka Vatandaşlığının Kazanılması
Danimarka’da vatandaşlık genel olarak şu yollarla kazanılır:
-
Doğumla kazanım (Danimarka vatandaşlığına sahip anne veya baba)
-
Evlat edinme
-
Evlilik yolu ile ikamet
-
Naturalizasyon (belirli şartların yerine getirilmesi ile başvuru yoluyla)
Naturalizasyon yoluyla vatandaşlık için genel şartlar:
-
En az 9 yıl yasal ikamet (bazı istisnalar dışında)
-
Danca dil yeterliliği (Danskprøve 3 veya eşdeğeri)
-
Sabıka kaydının bulunmaması
-
Vatandaşlık sınavının (Indfødsretsprøve) geçilmesi
-
Geçimini kendi sağlayabiliyor olması
-
Anayasal bağlılık yemini
4. Türkiye Cumhuriyeti’nin Çifte Vatandaşlığa Yaklaşımı
a) Hukuki Çerçeve
Türk Vatandaşlığı Kanunu’na göre (5901 sayılı Kanun), bir Türk vatandaşı, Türk vatandaşlığını kaybetmeksizin başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanabilir. Ancak yabancı devlet vatandaşlığı kazanıldığı anda bu durumun bildirilmesi gerekir. Aksi takdirde, idari para cezası uygulanır ve bazı işlemlerde zorluk yaşanabilir.
b) Mavi Kart Sistemi
Türk vatandaşlığından çıkan kişilere, Türkiye’deki bazı haklardan yararlanabilmeleri için “Mavi Kart” verilmektedir. Ancak çifte vatandaşlık sahibi olan Türkler için bu uygulama geçerli değildir. Mavi Kart sadece Türk vatandaşlığını bırakanlar içindir.
5. Türk Vatandaşlarının Danimarka’da Çifte Vatandaşlık Kazanım Süreci
a) 2015 Reformunun Etkisi
2015’ten önce Danimarka vatandaşlığına geçmek isteyen Türkler, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkmak zorundaydı. Bu da birçok kişi için büyük bir engeldi. Ancak 1 Eylül 2015’ten sonra bu yükümlülük ortadan kalkmış ve binlerce Türk vatandaşı için çifte vatandaşlık kapısı açılmıştır.
b) Uygulamada Gereken Belgeler
-
Geçerli oturum izni
-
Pasaport
-
Danca dil belgesi
-
Sabıka kaydı
-
İş veya gelir belgeleri
-
Vatandaşlık sınavı sonucu
Başvuru süreci genellikle 18-24 ay sürmektedir. Başvurular bireysel olarak Danimarka Göçmenlik Dairesi’ne (Udlændingestyrelsen) ya da İçişleri Bakanlığı’na yapılır. Son aşamada başvuru Folketinget (Parlamento) tarafından onaylanır.
6. Hukuki Haklar ve Yükümlülükler
Çifte vatandaşlık sahibi bireyler her iki ülkenin hukukuna tabidir. Bu durum bazı avantajlar sunarken bazı çakışmalar da yaratabilir.
a) Haklar
-
Her iki ülkenin pasaportunu kullanabilme
-
İkamet, çalışma, eğitim ve sağlık hakları
-
Seçme-seçilme hakları (bazı istisnalar hariç)
-
Sosyal güvenlik hakları
b) Yükümlülükler
-
Her iki ülkenin askerlik, vergi, miras ve kamusal görev yükümlülükleri ayrı ayrı geçerlidir.
-
Çatışma halinde genellikle ikamet edilen ülkenin hukuku önceliklidir.
-
Her iki ülke nezdinde mükellefiyet doğabilir.
7. Çifte Vatandaşlığın Getirdiği Hukuki Sorunlar
a) Askerlik Yükümlülüğü
Türkiye’de askerlik yükümlülüğü devam etmektedir. Danimarka vatandaşlığını alan kişi, Türk vatandaşlığından çıkmadığı sürece askerlikten muaftır denemez. Tecil veya bedelli askerlik gibi yollarla çözüm aranmalıdır.
b) Vergilendirme
Her iki ülkenin gelir vergisi yasaları gereği bazı durumlarda çifte vergilendirme riski doğabilir. Bu durumu engellemek amacıyla Türkiye ve Danimarka arasında çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması mevcuttur.
c) Konsolosluk Koruması
Bir birey Danimarka vatandaşı olarak üçüncü bir ülkede iken sorun yaşarsa, Danimarka konsolosluğu koruma sağlar. Ancak Türkiye’de yaşayan çifte vatandaşlar Danimarka’dan konsolosluk desteği talep ettiğinde çeşitli sınırlamalara tabi olabilirler.
8. Yargı Kararları ve Uluslararası Uygulamalar
a) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararları
AİHM içtihadına göre, vatandaşlık bir insan hakkı olmamakla birlikte, haksız şekilde vatandaşlıktan çıkarılmak veya vatandaşlık hakkına erişimin engellenmesi özel yaşam hakkını ihlal edebilir.
b) Danimarka Mahkemeleri Kararları
Danimarka yüksek yargısı, çifte vatandaşlık başvurularında belgede sahtecilik ve gerçek dışı beyanlar halinde vatandaşlık iptali kararı verebilmektedir. Bu nedenle tüm belgelerin gerçeğe uygun sunulması zorunludur.
Sonuç
Danimarka’nın çifte vatandaşlık rejimi, 2015’ten sonra liberal bir yönelime girerek Türk vatandaşları açısından büyük bir avantaj sağlamıştır. Artık Türk vatandaşları, Danimarka vatandaşlığına geçerken mevcut vatandaşlıklarını terk etmeksizin bu statüye erişebilmektedir.
Ancak çifte vatandaşlık beraberinde yükümlülükleri de getirmektedir. Askerlik, vergi, mükellefiyet ve sosyal güvenlik gibi alanlarda her iki ülkenin düzenlemeleri dikkatlice analiz edilmelidir. Bu süreçte hukuki destek almak, olası hak kayıplarının önlenmesi adına büyük önem taşır.
Gerek Danimarka’ya yerleşmeyi düşünenler gerekse uzun süredir orada ikamet eden Türk vatandaşları açısından çifte vatandaşlık artık erişilebilir bir hukuki statü haline gelmiştir. Ancak bu statünün doğru yönetilmesi, bireyin hem Danimarka hem Türkiye hukukuna olan bağlılığını bilinçli şekilde sürdürmesini gerektirir.
About Post Author
