DANİMARKA VATANDAŞLIĞI NASIL KAZANILIR?

Giriş

Danimarka Krallığı, yüksek yaşam standartları, güçlü refah sistemi ve demokratik değerleri nedeniyle çok sayıda yabancı uyruklu kişinin yerleşmek istediği bir ülkedir. Ancak bu cazibe merkezi ülke, vatandaşlık kazanımı bakımından Avrupa’nın en sıkı kurallarına sahip hukuk sistemlerinden birini barındırmaktadır. Danimarka vatandaşlığına geçiş süreci yalnızca belirli hukuki şartların sağlanmasıyla mümkün olmakta; bu süreç dikkatle yürütülmesi gereken, çok aşamalı ve denetime açık bir prosedür içermektedir.

Bu makalede, Danimarka vatandaşlığına geçiş yolları, aranan şartlar, vatandaşlığın kaybı, çifte vatandaşlık imkânı ve özellikle Türk vatandaşlarının karşılaştığı durumlar hukuki yönden detaylı şekilde incelenecektir.

---

1. Danimarka Vatandaşlığının Hukuki Temelleri

Danimarka vatandaşlık hukuku esasen 1950 tarihli ve sonraki yıllarda birçok kez değişikliğe uğrayan “Danimarka Vatandaşlık Yasası (Indfødsretsloven)” çerçevesinde düzenlenmektedir. Bu yasa, vatandaşlık kazanımı ve kaybı, başvuru prosedürleri ve devletin takdir yetkisine dair esasları belirler.

Danimarka’da vatandaşlık kazandırma yetkisi, farklı olarak parlamento kararıyla (Folketinget) yürütülmektedir. Bu yönüyle ülkedeki vatandaşlık politikası hem siyasi hem de idari değerlendirmelere açık bir zemin taşımaktadır.

---

2. Danimarka Vatandaşlığının Kazanılma Yolları

Danimarka vatandaşlığı dört ana yolla kazanılabilir:

a) Doğumla Vatandaşlık (Jus Sanguinis)

Danimarka vatandaşlığı esasen kan bağına dayalı olarak kazanılır. Yani bir çocuğun Danimarka vatandaşı olması için anne ya da babasından en az birinin Danimarka vatandaşı olması yeterlidir. 1 Temmuz 2014’ten itibaren hem anne hem baba eşit derecede vatandaşlık geçirme hakkına sahiptir.

b) Evlat Edinme Yoluyla Vatandaşlık

15 yaşını doldurmamış bir çocuk, Danimarka vatandaşı olan ebeveyn tarafından evlat edinildiğinde otomatik olarak Danimarka vatandaşlığını kazanabilir.

c) Evlilik Yoluyla Vatandaşlık

Danimarkalı biriyle evlenmek doğrudan vatandaşlık kazanımı sağlamaz. Ancak eş statüsüyle ikamet eden kişi, daha erken bir sürede vatandaşlık başvurusunda bulunma hakkı elde edebilir. Bu süreçte evliliğin gerçekliği ve süresi dikkate alınır.

d) Doğal Yolla Vatandaşlık (Naturalisation)

Yabancı bir kişi, belirli süre Danimarka’da yasal olarak yaşadıktan, belirli dil ve uyum şartlarını sağladıktan ve sabıka kaydı bulunmadıktan sonra vatandaşlık başvurusunda bulunabilir. Bu en sık kullanılan yoldur ve aşağıda detaylı şekilde incelenecektir.

---

3. Naturalizasyon Yoluyla Danimarka Vatandaşlığı

a) Genel Şartlar

2024 itibarıyla Danimarka vatandaşlığına başvurmak isteyen bireylerin aşağıdaki kriterleri karşılaması gerekmektedir:

• En az 9 yıl kesintisiz ve yasal ikamet
  (Bazı istisnai durumlarda 8 yıla düşebilir. Mülteci statüsündeki kişiler için 8 yıl.)

• Temiz adli sicil
  Herhangi bir hapis cezası, ağır para cezası veya sabıkalı suç geçmişi başvurunun reddine sebep olur.

• Kendi geçimini sağlama
  Son 4 yılın en az 3 yıl 6 ayında kendi geliriyle yaşamış olmak gerekir.

• Dil yeterliliği
  En az Danskprøve 3 seviyesinde Danca bilgisi belgelenmelidir.

• Vatandaşlık sınavı
  “Indfødsretsprøven” adlı Danimarka toplumuna, tarihine, siyasetine ve hukuk sistemine ilişkin sınavı başarıyla geçmek gerekir.

• Yemin Etme Şartı
  2018 reformları sonrası vatandaşlık almak isteyen kişiler, anayasal sadakat yemini etmek zorundadır.

b) Başvuru Süreci

Başvurular, Danimarka Göçmenlik Dairesi (Udlændingestyrelsen) veya İçişleri Bakanlığı nezdinde yapılır. Başvuru süreci yaklaşık 18 ila 24 ay sürebilir. Tüm şartlar sağlandığında başvuru listesi Danimarka Parlamentosu’na sunulur ve vatandaşlık yasası değişikliği ile bireysel vatandaşlık verilir.

---

4. Çifte Vatandaşlık Rejimi

Danimarka, 2015 yılına kadar çifte vatandaşlığa izin vermiyordu. Ancak 1 Eylül 2015 tarihinde yürürlüğe giren yasa değişikliği ile artık Danimarka vatandaşları başka bir ülke vatandaşlığını da taşıyabilir hale geldi.

Bu durum, özellikle Türk vatandaşları açısından önem arz etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti de çifte vatandaşlığa izin verdiği için, Türk vatandaşları Danimarka vatandaşlığına geçerken artık Türk vatandaşlığından çıkmak zorunda değildir.

Ancak her iki ülkenin yükümlülükleri ayrı ayrı geçerli olacağından, askerlik, vergi ve kamu görevi gibi alanlarda sorunlar yaşanabilir. Bu nedenle çifte vatandaşlık düşünen bireylerin ayrıntılı hukuki danışmanlık almaları tavsiye edilir.

---

5. Vatandaşlığın Kaybı

Danimarka vatandaşlığı, bazı hallerde kaybedilebilir:

a) Kendi Talebiyle Çıkma

Kişi başka bir ülke vatandaşlığını tercih ettiğini beyan ederek Danimarka vatandaşlığından çıkabilir.

b) Yalan Beyan veya Sahtecilik

Vatandaşlık başvurusunda sahte belge kullanılması, yanlış bilgi verilmesi gibi hallerde kazanılmış vatandaşlık mahkeme kararıyla iptal edilir.

c) Yabancı Ülkede Uzun Süreli İkamet

Özellikle doğumla Danimarka vatandaşı olan fakat hayatını yurtdışında geçiren bireyler 22 yaşına kadar vatandaşlıklarını teyit etmezlerse otomatik olarak kaybedebilirler.

---

6. Türk Vatandaşları Açısından Değerlendirme

Türk vatandaşlarının Danimarka’da vatandaşlığa geçişinde bazı hukuki avantajlar ve zorluklar mevcuttur:

• Ankara Anlaşması (1963) ve Katma Protokol çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının bazı oturum hakları korunmakla birlikte, vatandaşlık süreçlerinde ayrıcalık tanınmaz.

• Danimarka, “uyum odaklı vatandaşlık” yaklaşımını benimsediği için Türk vatandaşlarının Danca yeterliliği ve entegrasyon düzeyi en önemli belirleyici faktörlerdir.

• Türkiye ile Danimarka arasında askerliğin tecil veya bedelli olarak çözümü için ayrıca özel düzenlemeler yapılabilmektedir.

---

7. Vatandaşlık Başvurusunun Reddedilmesi ve İtiraz Yolları

Danimarka’da vatandaşlık idari bir hak değil, devletin takdirine bağlı bir haktır. Bu nedenle başvurunun reddedilmesi durumunda idari yargı yoluna başvurmak çoğu zaman mümkün değildir. Ancak eğer başvuru sürecinde açık bir idari hata veya ayrımcılık varsa, başvuru sahibi şu yolları izleyebilir:

• Yazılı itiraz dilekçesi

• Ombudsman’a başvuru

• Eğer insan haklarına aykırılık varsa Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) bireysel başvuru

---

Sonuç

Danimarka vatandaşlığına geçiş, sıkı kriterler ve uzun süreli bir entegrasyon süreci gerektiren bir yolculuktur. Yabancı bireylerin hem topluma uyum göstermeleri hem de devletin talep ettiği yükümlülükleri yerine getirmeleri beklenmektedir. Türk vatandaşları açısından özellikle çifte vatandaşlık imkânının varlığı önemli bir avantaj yaratmakta, ancak süreç boyunca belgelerin titizlikle hazırlanması, dil sınavlarına hazırlık yapılması ve profesyonel destek alınması önerilmektedir.

Danimarka’da vatandaşlık, sadece bir hukuki statü değil; aynı zamanda aktif yurttaşlık ve toplumla bütünleşme taahhüdü anlamına gelir.