DANİMARKA ‘DA OTURMA İZNİ NASIL ALINIR?

Giriş

Danimarka Krallığı, Avrupa Birliği’ne üye olmamasına rağmen Schengen bölgesi içinde yer alarak sınır güvenliği ve göç politikaları açısından önemli bir örnek teşkil eder. Danimarka’da oturma izni almak isteyen bireylerin, oldukça sistematik ve katı denetim süreçlerine tabi tutulduğu bilinmektedir. Bu durum, ülkenin sıkı göçmenlik politikaları ile bireyin temel hakları arasında dikkatli bir denge kurma çabasının yansımasıdır.

Bu makalede, Danimarka’da oturma izni türleri, başvuru süreçleri, hukuki dayanaklar, başvurunun reddi halinde izlenecek yollar ve Türk vatandaşları açısından özel durumlar detaylı olarak ele alınacaktır.

1. Danimarka Oturma İzni Rejiminin Hukuki Temelleri

Danimarka’da yabancıların ülkeye girişi, kalışı ve ülkede çalışma koşulları esas olarak Yabancılar Yasası (Udlændingeloven) kapsamında düzenlenir. Bu yasa, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere çeşitli uluslararası yükümlülükleri de dikkate alarak oluşturulmuştur.

Yetkili kurumlar şunlardır:

• SIRI (Styrelsen for International Rekruttering og Integration): Çalışma, eğitim, yatırım gibi nedenlerle yapılan başvurulara bakar.

• Danimarka Göçmenlik Dairesi (Udlændingestyrelsen): Mülteci başvuruları, aile birleşimi ve insani nedenlerle yapılan başvurularla ilgilenir.

2. Oturma İzni Türleri

Danimarka oturma izinleri, başvuru nedenine göre şu başlıklar altında toplanır:

a) Çalışma Amaçlı Oturma İzni

Nitelikli işgücünü ülkeye çekmeyi amaçlayan sistemler Danimarka’nın göçmenlik politikasında önceliklidir.

– Pay Limit Scheme:

Yüksek maaşlı yabancılar için uygulanır. 2025 yılı itibarıyla başvuru sahibinin brüt yıllık maaşının minimum 375.000 DKK olması gerekir.

– Fast-track Scheme:

Danimarka’daki yetkili şirketlerin, hızlı şekilde yabancı uzmanları işe almasına imkân tanır.

– Start-up Denmark:

Yenilikçi iş fikrine sahip girişimciler için özel oturma izni sistemidir.

b) Eğitim Amaçlı Oturma İzni

Danimarka’da bir yükseköğrenim kurumuna kabul edilen öğrenciler, eğitim süresi boyunca geçerli bir oturma iznine sahip olurlar. Eğitim bittikten sonra genellikle 6 ay ile 1 yıl arasında iş arama hakkı tanınır.

c) Aile Birleşimi Yoluyla Oturma İzni

Danimarka’da yasal olarak ikamet eden bireyin, eşi ve çocukları için oturma izni başvurusunda bulunması mümkündür. Bu tür izinlerde barınma, gelir, dil ve entegrasyon şartları aranır (ayrıntıları başka bir makalede ele alınabilir).

d) İnsani Nedenlerle Oturma İzni

Mülteci başvurusu veya bireysel insan hakları ihlalleri nedeniyle verilen oturma iznidir. Danimarka, Cenevre Sözleşmesi kapsamındaki yükümlülüklerini iç hukukuna dahil etmiştir.

3. Oturma İzni Başvuru Süreci

a) Başvuru Yeri

Başvurular, genellikle Danimarka dış temsilciliklerine ya da SIRI ve Göçmenlik Dairesine yapılır. Başvuru sahibinin Danimarka’da olması durumunda başvuruyu içeriden de gerçekleştirmesi mümkündür (duruma göre).

b) Belgeler

Başvuru amacına göre değişmekle birlikte genellikle şu belgeler istenir:

• Geçerli pasaport

• Fotoğraf

• Kontrat (iş, eğitim vs.)

• Konut bilgisi

• Banka hesap dökümü veya maaş bordrosu

• Sağlık sigortası

• Biyometrik veriler

c) İnceleme Süreci ve Süre

Başvurunun niteliğine göre sonuçlanma süresi 1 ila 6 ay arasında değişmektedir. Hızlı sistemlerde bu süre daha kısadır (Fast-track sistemi gibi).

4. Oturma İzni Verilme Koşulları

Her başvuru türüne özgü olmakla birlikte genel olarak aşağıdaki koşullar aranmaktadır:

• Amaç Açıklığı: Başvurunun gerekçesinin inandırıcı ve belgeli olması.

• Yeterli Gelir ve Barınma: Devlete yük olmayacak düzeyde mali imkân.

• Suç Geçmişi Olmaması: Ağır ceza gerektiren bir sabıka kaydı oturma izninin reddine sebep olur.

• Uyum Potansiyeli: Entegrasyon niyeti ve dil öğrenmeye açıklık önemli değerlendirme kriteridir.

5. Süresiz Oturma İzni (Permanent Residence Permit)

Belirli bir süre Danimarka’da ikamet eden kişiler süresiz oturma iznine başvurabilirler. 2025 itibarıyla genel kriterler şöyledir:

• En az 8 yıl yasal ve kesintisiz oturum (bazı durumlarda 4 yıl)

• Suç işlememiş olmak

• Vergi borcunun olmaması

• Orta düzeyde Danca bilgisi (A2)

• En az 3 yıl istihdamda bulunmuş olmak

• Uyum programlarına katılım

6. Oturma İzninin Reddi ve İtiraz Süreci

Başvuru ret gerekçeleri genellikle aşağıdaki temellere dayanır:

• Yanıltıcı bilgi

• Yetersiz belge

• Yeterli gelir veya barınma şartının sağlanamaması

• Kamu güvenliği riski

a) İdari İtiraz

Ret kararı tebliğ edildiğinde başvuru sahibi, Udlændingenævnet (Göçmenlik Temyiz Kurulu) nezdinde karara karşı 8 hafta içinde itiraz edebilir.

b) Yargı Yolu

İdari itiraz reddedilirse, başvuru sahibi yerel mahkemelerde (Byret) yargı yoluna başvurabilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de bireysel başvuru yolları arasında yer alır.

7. Türk Vatandaşları Açısından Özel Durumlar

Danimarka, AB üyesi olmamasına rağmen Türkiye ile 1963 tarihli Ankara Anlaşması ve ilgili Katma Protokol’ün belirli hükümlerini uygulamaya devam etmektedir. Bu çerçevede:

• Türk vatandaşlarının aile birleşimi başvurularında bazı kolaylıklar sağlanabilir.

• Danimarka, Ankara Anlaşması gereğince serbest dolaşım hükümlerinden tam olarak sorumlu değildir; ancak geçmişte bazı ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı) kararlarıyla yükümlülük doğmuştur.

• Çalışma iznine dayalı oturum alan Türk vatandaşları, belirli koşullarda daha erken süresiz oturma iznine geçebilir.

8. Oturma İzninin İptali ve Uzatılmaması

Danimarka’da verilen oturma izinleri süreli olup, belirli koşulların ortadan kalkması veya ihlal edilmesi durumunda iptal edilebilir. Örneğin:

• Çalışma iznine bağlı oturumda iş kaybı

• Uzun süre Danimarka dışında yaşamak (genellikle 6 ay)

• Sahte belge kullanımı

• Güvenlik tehdidi oluşturmak

Oturma izni süresi dolmadan uzatma başvurusunun yapılması gerekir; aksi takdirde kişi kaçak statüsüne düşebilir.

Sonuç

Danimarka, oturma izni süreçlerinde sıkı ancak öngörülebilir bir göç hukukuna sahiptir. Bu bağlamda başvuruların titizlikle hazırlanması, belgelerin eksiksiz ve doğru şekilde sunulması, gerektiğinde hukuki destek alınması büyük önem taşır. Türk vatandaşları açısından Danimarka ile AB arasındaki özel ilişkiler ve Ankara Anlaşması hükümleri bazı avantajlar sağlasa da, uygulamada yine de bireysel değerlendirme esas alınır.

Gelecekte Danimarka’nın göç politikalarının daha fazla esnekleşip esnekleşmeyeceği ise, Avrupa’daki siyasal gelişmelere ve göç hareketlerinin seyrine bağlı olarak şekillenecektir.