GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI SUÇUNDA DELİL TESPİTİ NASIL YAPILIR ? KOLLUK UYGULAMALARI NELERDİR?
GİRİŞ
Uluslararası göç hareketlerinin artışıyla birlikte, göçmen kaçakçılığı suçu küresel bir güvenlik, insan hakları ve kamu düzeni sorunu haline gelmiştir. Türkiye, hem transit hem de hedef ülke olarak bu suçun sıkça işlendiği bir coğrafyada yer almaktadır. Bu bağlamda, Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçu, özellikle kolluk kuvvetlerinin yürüttüğü operasyonlar, delil toplama yöntemleri ve yargılama sürecindeki delil değerlendirme kriterleri bakımından önem arz etmektedir.
Bu çalışmada, göçmen kaçakçılığı suçunun soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde uygulanan delil standartları, kolluk uygulamaları, hukuka uygunluk denetimi, Yargıtay içtihatları ve insan hakları perspektifinden değerlendirme ele alınacaktır.
I. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI SUÇUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ
A. TCK m.79 Düzenlemesi
Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde göçmen kaçakçılığı suçu şu şekilde tanımlanmıştır:
“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;
a) bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkân sağlayan,
b) Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan kişi,
üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”
Bu suçun oluşması için temel unsur, menfaat karşılığı yasadışı geçişe aracılık yapılmasıdır. Suçun faili genellikle kaçakçıyı organize eden kişilerdir. Mağdur çoğunlukla devlet olup, kamu düzeni ihlali söz konusudur.
II. DELİL KAVRAMI VE CEZA MUHAKEMESİNDE STANDARTLAR
A. Delil Tanımı
Delil, ceza yargılamasında bir olayın varlığı veya yokluğu hakkında hâkimin kanaat oluşturmasına hizmet eden her türlü bilgi ve belgedir. Delil türleri:
-
Doğrudan delil: Kamera kaydı, ifade, itiraf.
-
Dolaylı delil: Teknik takip, HTS kayıtları, baz istasyonu verileri.
-
Sözlü delil: Tanık beyanları, kolluk tutanakları.
-
Belgesel delil: Araç ruhsatı, pasaport, yol güzergah krokisi.
B. Ceza Yargılamasında Delil Standartları
Ceza muhakemesinde sanığın mahkûmiyeti için şüpheden uzak, kesin ve inandırıcı delillerin varlığı gerekir (CMK m.217). Göçmen kaçakçılığı gibi çoğu zaman delil bulmanın zor olduğu suçlarda bu ilke daha da önemlidir.
III. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞINDA DELİL TESPİTİNE İLİŞKİN KOLLUK UYGULAMALARI
A. Operasyon Süreci
Göçmen kaçakçılığı suçlarında delil toplama genellikle istihbarat, fiziki takip, teknik dinleme ve adli arama gibi yöntemlerle yürütülür. Kolluk kuvvetleri, çoğu zaman kaçak göçmenlerin bulunduğu araçları, barınakları veya sınır geçiş noktalarını hedef alır.
B. Kolluk Tarafından Uygulanan Yöntemler
-
İfade Alma: Göçmenlerin verdikleri beyanlar (çoğu zaman tercüman eşliğinde).
-
Araç ve Telefon İncelemeleri: Suç organizatörlerine ait araçlarda yapılan aramalarda GPS kayıtları, nakit para, rota planları gibi deliller.
-
HTS ve Baz İstasyonu Kayıtları: Kaçakçının güzergâh üzerindeki telefon hareketleri.
-
Fiziki Takip ve Kamera: Sınır bölgelerinde sabit kamera ve drone ile takip.
C. Hukuka Uygunluk Şartları
Delil toplama sırasında CMK’da yer alan temel ilkeler gözetilmelidir:
-
Adli arama kararı yoksa elde edilen delil hukuka aykırı sayılır.
-
Telefon dinleme (TCK m.135) için hâkim kararı gereklidir.
-
Tanık beyanı, tercümansız alınmışsa geçerli olmayabilir.
IV. HUKUKA AYKIRI DELİLLER
A. Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilememesi – CMK m.206/2-a, 217
Ceza Muhakemesi Kanunu gereği hukuka aykırı yollarla elde edilen deliller mahkumiyete esas alınamaz.
V. DELİL DEĞERLENDİRME SÜRECİNDE YAŞANAN SORUNLAR
A. Kaçak Göçmenlerin Tanıklık Sorunu
Göçmenlerin tanık olarak dinlenmesi çoğu zaman zordur çünkü:
-
Dil sorunu vardır.
-
Kaçak göçmen bulunamaz ya da sınır dışı edilmiştir.
-
İfade baskı altında alınmış olabilir.
B. Teknik Takip ve Delil Kısıtları
-
HTS verileri yalnızca irtibatı gösterir, fail olduğuna doğrudan delil teşkil etmez.
-
Teknik takip süresi aşıldığında elde edilen kayıtlar hükme esas olamaz.
C. Kolluğun Soruşturmayı Etkin Yönetecek Donanıma Sahip Olmaması
Sınıra yakın karakollarda olayın kapsamlı analizi için yetersiz personel veya teknik ekipman olabilir. Bu da delil zincirinin eksik oluşmasına neden olur.
VI. ULUSLARARASI HUKUK BAĞLAMINDA DELİL DEĞERLENDİRMESİ
A. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Standartları
AİHM içtihatlarına göre, suç isnadı için kullanılan delillerin:
-
Hukuka uygun olması,
-
Savunmanın bunlara erişebilmesi,
-
Eşit silahlar ilkesine uygun şekilde tartışılabilir olması gerekir.
Case of Salduz v. Turkey örneğinde, ilk ifadenin avukat olmadan alınmasının adil yargılanma hakkını ihlal ettiği kararı verilmiştir. Bu karar, göçmenlerin ifadeleri için de önemlidir.
VII. ÖNERİLER VE DEĞERLENDİRME
-
Delil Toplamada Hukuka Uygunluk Eğitimi: Kolluk kuvvetlerine, ceza muhakemesi ilkelerine uygun delil toplama eğitimi verilmelidir.
-
Tercüman Desteği Zorunlu Hale Getirilmelidir: Göçmen ifadeleri ancak resmî tercüman eşliğinde alınmalıdır.
-
Göçmenlerin Tanıklığını Kolaylaştırıcı Prosedürler Geliştirilmelidir: Tanık koruma ve ifade alma süreçleri sadeleştirilmeli, uzaktan beyan imkânı sağlanmalıdır.
-
Adli Arama ve Teknik Takipte Standart Uygulamalar Geliştirilmelidir: Hâkim kararları ve izin süreçleri netleştirilmelidir.
-
Hukuka Aykırı Delilin Cezasızlığa Yol Açmaması İçin Alternatif Delil Yolları Desteklenmelidir.
SONUÇ
Göçmen kaçakçılığı gibi organize ve profesyonelce işlenen suçlarda, delil toplama süreci ceza muhakemesi sisteminin bel kemiğidir. Delilin hem maddi gerçeği ortaya çıkarması hem de adil yargılanma hakkını ihlal etmemesi gerekir. Ancak uygulamada, özellikle kolluk kuvvetlerinin usule aykırı işlem yapması, tercümansız beyanlar, adli arama izinsizliği gibi eksiklikler, hem davaların düşmesine hem de suçluların cezadan kurtulmasına yol açabilmektedir.
Bu nedenle, göçmen kaçakçılığı suçlarında yüksek delil standardı gerekliliği ile pratik uygulanabilirlik arasında denge kurulmalı; kolluk ve adli makamlar bu dengeyi gözeterek delil toplamalı ve değerlendirmelidir.
About Post Author
