Kesinleşen Cezanın Bozulması

1) Giriş: “Kesinleşti” son söz müdür?

Ceza yargılamasında hüküm istinaf veya temyiz aşamalarından geçip kesinleşince, pek çok kişi dosyanın artık geri döndürülemez olduğunu düşünür. Oysa kanun sistematiği, açık ve sonucu etkileyen hataların olağanüstü kanun yollarıyla düzeltilmesine imkân verir. Bu yazıda, özellikle CMK m.308 (Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı) ekseninde, kesinleşen cezanın hangi durumlarda, nasıl ve hangi stratejilerle bozulabileceğini anlatıyor; CMK m.308/A (Bölge Adliye Mahkemesi C.Başsavcısının itirazı), CMK m.309 (kanun yararına bozma) ve CMK m.311 vd. (yargılamanın yenilenmesi) ile karşılaştırmalı bir çerçeve sunuyorum. Amaç; somut olayda doğru kanalı, doğru zamanda ve doğru argümanlarla işletmek.

2) Olağanüstü kanun yollarının mantığı (kısa çerçeve)

Olağanüstü kanun yolları, istinaf ve temyizde gözden kaçan veya usulî sebeplerle incelenemeyen ağır hukuka aykırılıkların giderilmesi için vardır. Bu yolların üç ortak özelliği akılda tutulmalıdır:

İstisnaidir: Her hatayı değil, sonucu etkileyen bariz aykırılıkları hedefler.
Süre ve merci rejimi özeldir: Kim başvurur, nereye gidilir, hangi sürede işlenir; her mekanizmada farklıdır.
İnfaz ve aleyhe-lehe dengesine etkileri değişir: Bazı yollarda aleyhe ağırlaştırma sınırlandırılmıştır; bazılarında inceleme mercii sınırlıdır.

3) CMK m.308 nedir? (Yargıtay C.Başsavcısının itirazı)

Kısa tanım: Yargıtay ceza dairesi tarafından verilen kararlara karşı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya kendisine yapılan başvuru üzerine itiraz edebilir. Bu itiraz, dosyayı önce kararı veren daireye, oradan da gerekirse Ceza Genel Kurulu’na (CGK) taşır.

Kapsamı:

Konu edilen karar, Yargıtay ceza dairesinin verdiği karar olmalıdır.
Ceza Genel Kurulu kararları bu yola konu edilmez.
İtirazın amacı, açık ve sonucu etkileyen hukuka aykırılığın düzeltilmesidir.

Kim “başvurur”?

Teknik olarak taraflar doğrudan m.308 yoluna başvurmaz; yetki Yargıtay C.Başsavcısındadır.
Uygulamada sanık, müdafii veya katılan vekili, Başsavcılığa dilekçe ile olayı anlatır; itirazname düzenlemek savcılığın takdirindedir.

Süre rejimi:

Sanık lehine itirazda süre sınırlaması yoktur.
Sanık aleyhine itiraz, kararın Başsavcılığa verildiği tarihten itibaren kısa bir süre içinde (uygulamada bir ay/otuz gün kabulü) yapılmalıdır.

İnfaz etkisi:

İtirazın verilmesi kendiliğinden infazı durdurmaz.
Ancak dairenin düzeltmesi veya CGK kararıyla sonuç doğar; infaz, düzeltme yönünde yeniden hesaplanır.

4) 308’in işleyişi: iki aşamalı filtre

İlk filtre – Kararı veren daire: Yargıtay C.Başsavcısı itirazname düzenlerse dosya önce aynı daireye gider. Daire, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; görmezse Ceza Genel Kurulu’na gönderir.
İkinci filtre – Ceza Genel Kurulu: CGK, esasa ve usule ilişkin değerlendirme yapar; yerinde görürse daire kararının yerine geçen bir karar oluşturur. Böylece kesinleşmiş hukuki sonuç lehe veya aleyhe (kısıtlar dâhilinde) revize edilebilir.

Pratik not: 308, “her şeyi yeniden tartışma” yolu değildir; bariz maddi-hukuki hata arar. İspat yükü ve etki testini iyi kurmak gerekir.

5) Hangi aykırılıklar 308’te daha çok karşılık bulur?

Savunma hakkının özüne etkili usul hataları: Zorunlu müdafilik, sorgu/son söz gibi temel güvencelerdeki eksiklikler sonucu etkiliyorsa.
Delil hukukunda ağır isabet hataları: Hukuka uygun delilin hukuka aykırı sayılması veya tam tersi, hükmün dayanağını sarsacak nitelikte ise.
Hukuki nitelendirme yanlışları: Tipiklik, kast/ihmal sınırları, iştirak hükümleri veya suç vasfında açık isabetsizlik.
Ceza tayini ve infaz bileşenleri: İçtima, tekerrür, zincirleme suç, erteleme, seçenek yaptırım, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kriterlerinde bariz hesap/uygulama hataları.
Zamanaşımı, görev, yetki gibi “eşik” sorunlar: Kararın varlığını doğrudan etkileyen temel kabuller.

6) Başsavcılığa başvuru dilekçesi nasıl kurgulanmalı?

Amaç netliği: İlk paragrafta “sorunu bir cümleye” indirgeyin. Örnek: “Hüküm, hukuka uygun arama kararıyla elde edilen delili hukuka aykırı sayarak ispatı tamamen bu tespit üzerine kurmuş; bu nedenle hüküm, ispatın temelini kaydıran açık bir hataya dayanmaktadır.”

Somutluk:

Hangi aşamada hangi kural ihlal edildi, dosya içeriği ile somutlayın.
Hatanın sonuca etkisini kağıt üzerinde gösterin: “Bu delil dışlandığında kalan delil seti mahkûmiyeti taşımamaktadır” gibi.

Yöntemli plan:

Kısa olay – hata başlığı – hukuki çerçeve – etki analizi – sonuç ve talep.
Gerekirse zaman çizelgesi ve ceza hesabı tablosu ekleyin: Alt/üst sınır, artırım/indirim adımları, seçenek yaptırım kabiliyeti.

Üslup:

308 olağanüstü ve seçici bir yoldur; “her ihtilafı temyiz gibi” anlatan uzun gerekçeler yerine, isabetli ve hedefe kilitli bir anlatım tercih edin.

7) 308/A nedir? (BAM C.Başsavcısının itirazı)

İstinaf sistemine özgü bu yol, Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) ceza dairesinin kesin nitelikteki kararlarına karşı BAM Cumhuriyet Başsavcısı tarafından kullanılır. Yöntem, 308’e benzer; ancak önemli farklar vardır:

İnceleme mercii aynıdır: İtirazı aynı BAM dairesi inceler.
Düzeltme veya ret: Yerinde görürse kararını düzeltir; görmezse ret kararı kural olarak kesindir.
Süre rejimi: Sanık lehine süre şartı aranmaz; aleyhe itirazda kısa bir süre penceresi söz konusudur.
CGK devresi yoktur: 308/A’da dosya, Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na taşınmaz.

Sonuç: 308/A, istinafta kesinleşen kararlar için hızlı bir düzeltme filtresidir; ikinci bir üst mercii bulunmadığı için, itiraz argümanını tek atışta ikna edici kurmak gerekir.

8) CMK m.309 – Kanun yararına bozma ile farklar

Başlatan makam: 309, Adalet Bakanlığının istemi ile işler; Yargıtay C.Başsavcılığı bu istemi ilgili daireye taşır. Taraflar, Bakanlığa başvuru dilekçesi ile konu ve hatayı bildirir.

Konu seti: Çoğunlukla istinaf/temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen karar ve hükümlere yöneliktir; bazı özel haller de kapsama girer.

Lehe güvence: Kanun yararına bozma, aleyhe sonuç doğurmaz; bozma sonrası daha ağır yaptırım uygulanamaz. Bazı hallerde Yargıtay, doğrudan kaldırma veya daha hafif yaptırıma hükmedebilir. Bozmaya direnilemez.

Stratejik mesaj: Eğer dosya, üst derecede hiç incelenmeden kesinleşmişse, 308 yerine 309 öncelikle masaya konur. Bu, özellikle kısa süreli hapis/para cezaları veya kanunen kesin nitelikli kararlar bakımından önemlidir.

9) CMK m.311 vd. – Yargılamanın yenilenmesi (yeniden yargılama kapısı)

Nedenler: Yeni delil, sahtecilik, yalan tanıklık, temel usul güvencelerinin ihlali, AYM/AİHM ihlal kararları gibi başlıklarla, kesinleşmiş hüküm için yeniden yargılama imkânı doğar.

Süre ve usul:

Yeni delil gibi klasik sebeplerde, delilin sonradan ortaya çıktığı andan itibaren makul sürede başvurmak gerekir.
AİHM ihlali içeren dosyalarda, kararın kesinleşmesini takiben sınırlı bir süre içinde (uygulamada bir yıllık pencereden söz edilir) yenileme talebi yapılması, güvenli stratejidir.
AYM ihlal kararı verip yeniden yargılama dediğinde, ilk derece mahkemesi bu yönde işlem yapmalıdır.

Avantaj: Yenileme kabul edilirse esastan yeniden yargılama yapılır; yani yalnızca kağıt üzerinde “düzeltme” değil, tüm delil düzeni tekrar masaya gelir.

İnfaza etkiler, aleyhe–lehe dengesi ve kazanılmış hak

308 / 308-A: Düzeltme kararı verildiğinde, infaz derhal yeni sonuca göre düzenlenir. Aleyhe itirazda süre kritik olduğundan, savunmanın zaman planlaması hayati önem taşır.
309: Aleyhe sonuç doğurmaz; bozma sonrası daha ağır cezaya hükmedilemez; bozmaya direnilemez.
311 vd.: Yenileme sonrası görülecek yargılamada kazanılmış hak ve aleyhe bozma yasağı ilkeleri gözetilir; ölçüsüz ağırlaştırma kapıları kapalıdır.

#CezaHukuku, BAM, Hukuki Danışmanlık, istanbulavukat, savcılık, TCK, yargıtay kararları

Single Blog Title