Dolandırıcına Suçuna İştirak

1. Giriş

Ceza hukuku sistemlerinde suçların işlenmesinde birden fazla kişinin birlikte hareket etmesi sıklıkla rastlanan bir durumdur. Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi durumunda, her bir kişinin cezai sorumluluğu ne ölçüde etkileneceği, fail, azmettiren veya yardım eden olarak hangi hukuki statüyle sorumlu tutulacağı, “suça iştirak” kurumu kapsamında değerlendirilir.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) dolandırıcılık suçu, malvarlığına karşı işlenen suçlar arasında yer almakta ve gerek bireysel gerekse organize şekilde işlenebilmektedir. Bu nedenle, dolandırıcılık suçuna iştirak konusu, uygulamada hem teorik hem de pratik anlamda önemli tartışmaları beraberinde getirmektedir.

Bu makalede, dolandırıcılık suçuna iştirak şekilleri, unsurları, TCK’daki düzenlemeler, Yargıtay içtihatları ve uygulamada yaşanan sorunlar irdelenecektir.

---

2. Suça İştirak Kavramı ve TCK’daki Temel İlkeler

2.1. Genel Tanım

İştirak, bir suçun birden fazla kişi tarafından birlikte veya birbirinden bağımsız rollerle gerçekleştirilmesidir. TCK, 2005 reformuyla fail, azmettiren ve yardım eden ayrımını benimsemiştir.

2.2. Hukuki Dayanak

TCK’nın 37–39. maddeleri, suça iştirakin türlerini şu şekilde düzenler:

• Madde 37 – Fail: Suçu birlikte işleyenler müşterek faildir.

• Madde 38 – Azmettiren: Başkasını suç işlemeye yönlendiren kişi azmettiren olarak sorumlu tutulur.

• Madde 39 – Yardım Eden: Suçun işlenmesini kolaylaştıran kişi yardım eden sayılır.

---

3. Dolandırıcılık Suçunun Özellikleri ve İştirake Elverişliliği

Dolandırıcılık suçu, hileli davranışlarla kişinin aldatılması suretiyle malvarlığına zarar verilmesi ve failin menfaat elde etmesiyle oluşur. Bu suçun işleniş biçimi, örgütsel, bilişim sistemleri aracılığıyla veya sıfatların kötüye kullanılmasıyla çeşitlenebilir.

Neden iştirak kolaydır?

• Suç planlanabilir bir yapıdadır.

• Hileli düzen kolayca organize edilebilir.

• Roller dağıtılabilir (ikna eden, sahte belge hazırlayan, parayı tahsil eden vb.).

---

4. İştirak Türleri Açısından Dolandırıcılık Suçu

4.1. Müşterek Fail (TCK m.37)

Birden fazla kişinin suçu birlikte işlemeye karar verip, suçu birlikte gerçekleştirmeleri durumudur. Örneğin:

• İki kişinin birlikte sahte emlak ilanı oluşturup mağdurdan para alması.

Bu durumda her iki kişi de fail olarak cezalandırılır.

4.2. Azmettirme (TCK m.38)

Bir kişinin, henüz suç fikri olmayan bir başkasını dolandırıcılık suçunu işlemeye yönlendirmesidir.

Örnek: “Şu kişiyi kandırıp parasını al, ben seni korurum.” diyen kişi azmettirendir.

Azmettiren de fail gibi cezalandırılır.

4.3. Yardım Etme (TCK m.39)

Suçun işlenmesini kolaylaştıran kişi, yardım eden olarak cezalandırılır. Yardım iki şekilde olabilir:

• Maddi yardım: Sahte belge temin etme, suçta kullanılacak aracı sağlama.

• Manevi yardım: Cesaret verme, yol gösterme.

Yardım eden, failin aldığı cezadan daha az ceza alır (1/2 oranında indirim yapılır).

---

5. Nitelikli Dolandırıcılıkta İştirak

TCK 158. maddesinde sayılan nitelikli hallerde iştirak varsa, bu durum cezanın artırılmasına yol açabilir. Özellikle:

• Bilişim sistemleri aracılığıyla işlenen dolandırıcılıkta, teknik desteği sağlayan kişi yardımcı fail olabilir.

• Kamu görevlisinin yetkisini kullanarak işlenen dolandırıcılıkta, memur olmayan ancak memuru yönlendiren kişi azmettirendir.

---

6. Örgütlü Suç ve Suça İştirak Ayrımı

İştirak ile suç örgütü kavramı çoğu zaman karıştırılır. Aralarındaki fark şudur:

Eğer dolandırıcılık suçu organize şekilde ve süreklilik arz edecek biçimde işleniyorsa örgüt suçu da gündeme gelir.

---

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

7.1. Kast Ayrımı

İştirak edenin suçun ne ölçüde farkında olduğu, cezalandırılmasında belirleyicidir. Yardım etmek kastı olmadan yalnızca teknik destek veren kişi cezai sorumluluktan muaf olabilir.

7.2. Pasif Roller ve Fail Tanımı

Bir kişinin yalnızca araca sahip olması ya da suç anında orada bulunması, otomatik olarak müşterek fail olduğunu göstermez. Tüm somut olay unsurlarıyla değerlendirme yapılmalıdır.

---

8. Suça İştirak Hükümlerinin Cezaya Etkisi

Mahkemeler, failin eyleme katkısını ve kast yoğunluğunu dikkate alarak takdir indirimi yapabilir.

---

9. Değerlendirme ve Sonuç

Dolandırıcılık suçu, iştirak açısından oldukça esnek ve yaygın biçimde işlenebilen bir suç tipidir. Suçun teşekkülünde birden fazla kişinin yer alması, her birinin hangi statüde hareket ettiğinin dikkatlice analiz edilmesini zorunlu kılar.

Bu bağlamda; mahkemelerin sanıkların kast durumlarını, fiile katkı derecelerini, hile düzenindeki rollerini somut olay bazında değerlendirmesi gereklidir. Aksi takdirde, cezai sorumlulukta adalet ve orantılılık ilkeleri zedelenebilir.

Suça iştirak hükümlerinin doğru yorumlanması, hem suçla mücadelede etkinlik, hem de bireysel cezalandırmada adalet açısından büyük önem taşır.