Uluslararası Tahkime Nasıl Başvurulur?

1. Tahkim Nedir ve Neden Tercih Edilir?

Tahkim, taraflar arasındaki hukuki uyuşmazlıkların devlet mahkemeleri yerine özel hakemler eliyle ve genellikle daha hızlı, gizli ve esnek şekilde çözümlenmesini sağlayan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Özellikle uluslararası ticari ilişkilerde, taraflar farklı hukuk sistemlerinden geldiği için mahkeme yargılaması yerine tarafsız bir çözüm aracı olan tahkim ön plana çıkar. Tahkim; ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), LCIA (Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi), ICSID (Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözüm Merkezi) gibi kurumlar aracılığıyla yürütülebileceği gibi, taraflarca belirlenmiş kurallar çerçevesinde “ad hoc” olarak da uygulanabilir.

Bu yazıda, uluslararası tahkime başvuru süreci, gerekli belgeler, başvuru formu örnekleri, süreler ve masraflar detaylı olarak incelenecektir.

2. Tahkim Anlaşması

Tahkime başvurabilmek için öncelikle taraflar arasında bir tahkim anlaşmasının bulunması gerekir. Bu anlaşma, doğrudan bir tahkim sözleşmesi şeklinde yapılabileceği gibi, esas sözleşmeye eklenen bir “tahkim şartı” ile de olabilir. Tahkim anlaşmasında aşağıdaki hususların yer alması gerekir:

• Tahkim kurumu veya ad hoc tahkim
• Hakem sayısı (tek hakem / üç hakem)
• Tahkim yeri (seat)
• Tahkim dili
• Uyuşmazlık konusu

Bu unsurların açık ve doğrubir şekilde düzenlenmesi elzemdir, aksi takdirde başvuru aşamasında yetki itirazları ile karşılaşılabilir.

3. Başvuru Süreci

• 3.1. ICC (International Chamber of Commerce)

ICC tahkiminde başvuru şu şekilde yapılır:

• Başvuru Dilekçesi: Tarafların kimlikleri, tahkim anlaşması, uyuşmazlık konusu ve talepler belirtilir.
• Tahkim Sözleşmesi / Şartı: Ek olarak sunulur.
• Gerekçeli Talep: Uyuşmazlığın özet anlatımı yapılır.

3.2. LCIA (London Court of International Arbitration)

• LCIA tahkim başvuruları da çevrimiçi sistem üzerinden sunulur.
• Başvuru formu ve “Request for Arbitration” dilekçesi yüklenir.

3.3. ICSID (International Centre for Settlement of Investment Disputes)

• ICSID yalnızca devlet ile yatırımcı arasındaki uyuşmazlıklara bakar.
• Başvuru, özel bir başvuru formu (Request for Arbitration) ile yapılır.
• Başvuru dili İngilizce veya Fransızca’dır.

---

4. Başvuru Formunun İçeriği ve Dilekçe Yapısı

Tahkim başvuru formu veya dilekçesi genel olarak şu bölümleri içermelidir:

1. Taraf Bilgileri: Ticaret unvanı, adres, temsilcileri
2. Tahkim Anlaşması: Açık şekilde dayanak metni belirtilmeli
3. Uyuşmazlığın Özeti: Olayın gelişimi, tarihsel süreç
4. Talep Konusu: Ne talep ediliyor? Tazminat mı, fesih mi?
5. Tahkim Kuralları ve Hakem Sayısı: Anlaşmada yer almasa dahi önerilir.
6. Delil Listesi: Mevcut belgeler, sözleşmeler, faturalar
7. İmza ve Ekler: İlgili belgeler eklenmeli, başvuru tarihli olmalı

Dilekçe sade, açık, anlaşılır olmalı ve hukuki dayanaklarla desteklenmelidir.

5. Başvuru Süresi (Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler)

Tahkimde genellikle yazılı şekilde belirlenmiş özel bir hak düşürücü süre yoktur; ancak tarafların sözleşmeyle belirlediği süreler geçerli olur. Tahkime elverişli her uyuşmazlıkta, genel zamanaşımı kuralları uygulanır:

• Türk Borçlar Kanunu uyarınca genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.

Ancak uluslararası sözleşmelerde 2 yıl – 5 yıl gibi özel süreler öngörülebilir.

6. Tahkim Sürecinde Neler Olur? (Kısa Akış)

1. Başvuru ve Kayıt

2. Hakem Atamaları

3. İlk Oturum (Procedural Hearing)

4. Delillerin Sunulması

5. Duruşmalar (Hearing)

6. Karar Verilmesi (Award)

7. Tanıma ve Tenfiz Süreci (gerekirse)

7. Türkiye’de Tahkim Başvurusunun Etkisi

Eğer bir uyuşmazlık tahkime götürülmüşse, taraflar Türk mahkemelerinde dava açamaz. Ancak bazı durumlarda:

• Geçici koruma tedbiri (ihtiyati tedbir)

• Tanıma/tenfiz başvurusu

• Tahkim kararının iptali

için mahkemelere başvurmak mümkündür. Bu başvurular da genellikle İstanbul Asliye Ticaret Mahkemeleri nezdinde yapılır.

9. Sonuç ve Tavsiyeler

Uluslararası tahkim, özellikle yüksek tutarlı veya teknik ihtilaflarda taraflara bağımsız, uzmanlaşmış ve hızlı bir yargılama alternatifi sunar. Ancak;

• Başvuru dilekçesinin profesyonelce hazırlanması,
• Masraf yükümlülüklerinin iyi öngörülmesi,
• Uyuşmazlık konusuna uygun tahkim kurallarının seçilmesi

kritik öneme sahiptir. Yanlış bir başvuru, tahkim sürecini baştan geçersiz hale getirebilir.

Bu nedenle, sürecin başından itibaren uluslararası tahkim deneyimi olan bir avukatla çalışmak, telafisi mümkün olmayan sonuçların önüne geçebilir.

Stj. Öğr. Esmanur AKTAŞ