Şirket Birleşmelerinde Rekabet Hukuku Engelleri

1. Giriş

Şirket birleşmeleri ve devralmaları, ticaret dünyasında ölçek ekonomileri yaratma, pazar payını artırma ve rekabet gücünü yükseltme amacıyla sıkça başvurulan kurumsal stratejilerdir. Ancak bu tür işlemler, özellikle rekabet hukuku açısından ciddi denetim ve engellerle karşılaşabilir. Türkiye’de 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (RKHK) ve ilgili ikincil mevzuat, birleşme ve devralma işlemlerini Rekabet Kurulu denetimine tabi tutmaktadır.

Rekabet hukuku engelleri; piyasanın tekelleşmesini önlemek, etkin rekabeti korumak ve tüketici refahını güvence altına almak amacıyla ortaya çıkar. Bu makalede, hem hukuki çerçeve hem de uygulamada karşılaşılan sorunlar ele alınacaktır.

2. Hukuki Çerçeve

2.1. Temel Mevzuat

4054 sayılı RKHK
Birleşme ve Devralmaların Hukuki Geçerliliği İçin Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Haller Hakkında Tebliğ (2010/4 sayılı Tebliğ)
İlgili AB mevzuatı (özellikle AB Birleşme Tüzüğü) – Türk uygulamasında yorum bakımından etkili.

2.2. Bildirim Yükümlülüğü ve Eşik Değerler

2010/4 sayılı Tebliğ’e göre;

Tarafların Türkiye ciroları toplamı ve/veya dünya ciroları belirli eşikleri aştığında Rekabet Kurulu’na bildirim zorunludur.
2022 değişiklikleri ile bu eşikler önemli ölçüde artırılmıştır.
Bildirim yapılmadan gerçekleştirilen birleşme/devralmalar hukuka aykırı sayılır ve idari para cezasına konu olabilir.

2.3. Rekabet Kurulu’nun İnceleme Yetkisi

Kurul, işlemi ön inceleme, derinlemesine inceleme (Phase II) aşamalarında değerlendirir.
Kriterler:

Pazar tanımı (ürün ve coğrafi pazar)
Hâkim durum yaratma veya mevcut hâkim durumu güçlendirme riski
Etkin rekabetin önemli ölçüde azaltılması ihtimali

3. Rekabet Hukuku Engelleri

3.1. Hâkim Durum Yaratma

Birleşme sonucunda ilgili pazarda tek bir teşebbüsün %50 ve üzeri pazar payına ulaşması veya pazarın yapısal olarak tekelleşmeye uygun hale gelmesi, işlemin engellenme ihtimalini artırır.

3.2. Oligopol Piyasada Koordinasyon Riski

Rekabet Kurulu, hâkim durum olmasa dahi koordinasyon etkisi (coordinated effects) nedeniyle işlemi engelleyebilir.
Örneğin: Az sayıda oyuncunun olduğu telekom, havayolu, çimento gibi sektörlerde fiyat paralelliği riski.

3.3. Dikey Birleşmelerde Pazar Kapatma

Üretici–dağıtıcı veya hammadde sağlayıcı–imalatçı ilişkilerinde birleşme sonrası rakiplere erişimin kısıtlanması.

3.4. Potansiyel Rekabetin Ortadan Kalkması

Hâlihazırda pazarda yer almayan ancak girmesi beklenen bir şirketin satın alınması, potansiyel rekabetin önlenmesi olarak değerlendirilebilir.

3.5. Veriye Dayalı Pazar Gücü

Dijital pazarlarda (ör. e-ticaret, sosyal medya) veri birikimi birleşme sonrası pazarda giriş engelleri yaratabilir.

4. Yargıtay ve Rekabet Kurulu Kararlarından Örnekler

Rekabet Kurulu, 2018/49-731 E., 2018/1184 K. – Bankacılık sektöründe birleşme işleminin yoğunlaşma oranı nedeniyle reddi.
Rekabet Kurulu, 2020/50-700 E., 2020/1360 K. – Çimento sektöründe bölgesel yoğunlaşma riski nedeniyle izin verilmemesi.
AB Adalet Divanı – Airtours/First Choice (T-342/99) – Koordinasyon etkisinin birleşme engeli olarak kabul edilmesi.

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Bildirim eşiği hesabında ciro tespiti zorlukları
Çok uluslu birleşmelerde eş zamanlı farklı ülke otoritelerinden onay alma zorunluluğu
Süre baskısı ve yatırım takvimi ile Rekabet Kurulu inceleme süresinin çakışması
Sektörel regülasyonlar ile rekabet hukuku denetiminin paralel yürütülmesi

6. Çözüm ve Stratejik Yaklaşımlar

Erken aşamada hukuki ön inceleme (pre-notification) yapılması
Yoğunlaşma analizi ve pazar testleri ile risklerin önceden öngörülmesi
Davranışsal taahhütler (fiyat taahhüdü, erişim taahhüdü)
Yapısal taahhütler (belirli varlıkların elden çıkarılması)

7. Sonuç

Şirket birleşmeleri ve devralmaları, ticari büyüme açısından önemli fırsatlar sunmakla birlikte, rekabet hukuku engelleri nedeniyle hukuki risk taşır. Bu nedenle, işlem öncesi rekabet hukuku uyum analizi, uzman danışmanlık ve stratejik bildirim süreci başarılı bir birleşmenin anahtarıdır.

Single Blog Title